天美影院

1. Cyflwyniad

Gall sgwatwyr gaffael teitl i dir digofrestredig trwy eu meddiant gwrthgefn dros gyfnod o amser. Mae hyn yn digwydd oherwydd bod effaith gadarnhaol y meddiant gwrthgefn yn rhoi teitl iddynt ynghyd ag effaith negyddol Deddf Cyfyngiadau Achosion 1980, sy鈥檔 dileu鈥檙 teitl dogfennol neu鈥檙 teitl papur (adran 17 o Ddeddf Cyfyngiadau Achosion 1980).

Yn 么l y gyfraith fel yr oedd cyn i Ddeddf Cofrestru Tir 2002 ddod i rym ar 13 Hydref 2003, roedd darpariaethau Deddf Cyfyngiadau Achosion 1980 yr un mor berthnasol i dir cofrestredig ag yr oedd i dir digofrestredig, ac eithrio鈥檙 ffaith fod adran 75(1) o Ddeddf Cofrestru Tir 1925 yn rhagdybio bod ystad y perchennog cofrestredig yn cael ei dal ar ymddiried ar gyfer y sgwatiwr yn hytrach na chael ei dileu ar ddiwedd y cyfnod cyfyngu priodol. Roedd hyn yn rhoi鈥檙 hawl i鈥檙 sgwatiwr wneud cais i gofrestru yn lle鈥檙 perchennog cofrestredig presennol: adran 75(2) o Ddeddf Cofrestru Tir 1925; Central London Commercial Estates Ltd yn erbyn Kato Kagaku Co Cyf [1998] 4 All ER 948, 958-959. Cafodd y math hwn o ymddiried ei ddileu o dan Ddeddf Cofrestru Tir 2002 鈥� nid oes unrhyw beth yn Neddf Cofrestru Tir 1925 sy鈥檔 cyfateb i adran 75(1) o Ddeddf Cofrestru Tir 2002 鈥� ond mae paragraff 18(1) o Atodlen 12 i Ddeddf Cofrestru Tir 2002 yn darparu bod gan sgwatiwr sydd eisoes yn fuddiolwr o dan ymddiried o鈥檙 fath hawl i gael ei gofrestru鈥檔 berchennog. Felly, mae鈥檙 darpariaethau trosiannol hyn ym mharagraff 18 o Atodlen 12 i Ddeddf Cofrestru Tir 2002 dim ond yn berthnasol i dir a gofrestrwyd cyn 13 Hydref 2003 lle y bu meddiant gwrthgefn ar gyfer y cyfnod cyfyngu priodol erbyn y dyddiad hwnnw.

Mae鈥檙 cyfarwyddyd hwn yn cwmpasu meddiant gwrthgefn tir digofrestredig a鈥檙 darpariaethau trosiannol ym mharagraff 18 o Atodlen 12 i Ddeddf Cofrestru Tir 2002.

Sylwer nad yw cais i gofrestru o dan baragraff 18 o Atodlen 12 i Ddeddf Cofrestru Tir 2002 yn cael ei effeithio gan y drefn newydd mewn perthynas 芒 thir cofrestredig a nodir yng nghyfarwyddyd ymarfer 4: meddiant gwrthgefn tir cofrestredig. Fodd bynnag, efallai bydd sgwatiwr sy鈥檔 gallu gwneud cais o dan Atodlen 12, paragraff 18 o Ddeddf Cofrestru Tir 2002 yn gallu gwneud cais o dan y drefn newydd hefyd. Os gwneir y ddau gais, byddwn yn cysylltu 芒 chi i drafod sut byddwn yn ymdrin 芒鈥檙 ceisiadau. Ein nod cyffredinol fyddai prosesu unrhyw anghydfod sy鈥檔 codi o鈥檙 ceisiadau ar yr un pryd. Wrth gysylltu 芒 chi, byddwn hefyd yn gofyn am gadarnhad ynghylch pa gais dylid ei drin fel y cyntaf.

Mae cynlluniau teitl yr holl deitlau cofrestredig yn dangos safle cyffredinol y terfynau yn unig, oni bai eu bod wedi鈥檜 dangos fel terfynau manwl yn unol ag adran 60 o Ddeddf Cofrestru Tir 2002. Mae hyn yn golygu bod modd i ddarn o dir fod o fewn teitl cofrestredig, er ei fod y tu allan i鈥檙 ymyl goch ar gynllun y teitl. Ar y llaw arall, mae鈥檔 bosibl i ddarn o dir beidio 芒 chael ei gynnwys o fewn y teitl cofrestredig, er ei fod o fewn yr ymyl goch ar gynllun y teitl. Mewn geiriau eraill, mae鈥檔 amhosibl i Gofrestrfa Tir EF ddiffinio union leoliad y terfyn o dan sylw.

Os oes gan y sgwatiwr deitl dogfennol i鈥檙 tir ac mai鈥檙 hyn sydd ei angen mewn gwirionedd yw newid cynllun teitl y sgwatiwr a/neu gymydog y sgwatiwr i ddangos y terfyn cyffredinol yn fwy cywir, nid yw cais sy鈥檔 seiliedig ar feddiant gwrthgefn yn briodol. O dan amgylchiadau o鈥檙 fath, dylai鈥檙 sgwatiwr ystyried cais i newid naill ai:

• ei gynllun teitl
• ei gynllun ef a chynllun teitl ei gymydog
• gynllun teitl ei gymydog

er mwyn dangos y terfynau yn fwy cywir.

Rhaid defnyddio ffurflen AP1 i wneud cais o鈥檙 fath, gan nodi鈥檙 teitl(au) sydd i鈥檞 newid. Byddai鈥檔 rhaid i鈥檙 ceisydd nodi natur y newid a sail y cais yn glir. Byddai鈥檔 rhaid talu ffi sy鈥檔 cael ei asesu o dan y Gorchymyn Ffi Cofrestru Tir cyfredol.

Gellid ystyried y weithdrefn derfyn sydd wedi鈥檌 phennu.

2. Meddiant gwrthgefn 鈥� yr hanfodion

Rhaid ichi ddangos:

• bod gan y sgwatiwr feddiant ffeithiol o鈥檙 tir
• bod gan y sgwatiwr y bwriad angenrheidiol i feddu鈥檙 tir
• bod meddiant y sgwatiwr heb ganiat芒d y perchennog
• bod pob un o鈥檙 uchod wedi bod yn wir am y sgwatiwr ac unrhyw ragflaenwyr y mae鈥檙 sgwatiwr yn hawlio drwyddynt am o leiaf 12 mlynedd cyn dyddiad y cais (gweler Y cyfnod cyfyngu)

2.1 Meddiant ffeithiol

Yn achos Powell yn erbyn McFarlane (1977) 38 P & CR 452, dywedodd Slade J:

Cymeradwyodd T欧鈥檙 Arglwyddi y datganiad hwn o鈥檙 gyfraith yn achos J A Pye (Rhydychen) Cyf yn erbyn Graham [2002] UKHL 30).

Lle鈥檙 oedd y tir yn dir agored yn flaenorol, mae ffens yn dystiolaeth gref o feddiant ffeithiol, ond nid yw naill ai鈥檔 anhepgor nac yn derfynol.

2.2 Y bwriad i feddu

Yr hyn sydd ei angen yw 鈥渘ot an intention to own or even an intention to acquire ownership but an intention to possess鈥� (Cyngor Sir Swydd Buckingham yn erbyn Moran (1988) 86 LGR 472, trwy Hoffman J, a gymeradwyodd T欧鈥檙 Arglwyddi yn achos J A Pye (Rhydychen) Cyf yn erbyn Graham [2002] UKHL 30). Mae hyn yn golygu 鈥榯he intention, in one鈥檚 own name and on one鈥檚 own behalf, to exclude the world at large, including the owner with the paper title if he be not himself the possessor, so far as reasonably practicable and so far as the processes of the law will allow鈥� (Powell yn erbyn McFarlane (1977) 38 P a CR 452, 471-472, trwy Slade J, a gymeradwyodd T欧鈥檙 Arglwyddi yn J A Pye (Rhydychen) Cyf yn erbyn Graham [2002] UKHL 30).

Lle bu modd i sgwatiwr sefydlu meddiant ffeithiol, bydd y bwriad i feddu yn cael ei gasglu鈥檔 aml o鈥檙 gweithredoedd sy鈥檔 ffurfio鈥檙 meddiant ffeithiol hwnnw. Ond ni fydd y casgliad hwn yn cael ei wneud bob amser, fel yr eglurodd Slade J yn Powell yn erbyn McFarlane ((1977) 38 P a CR 452, 476, dyfynnwyd gyda chymeradwyaeth gan yr Arglwydd Hutton yn J A Pye (Rhydychen) Cyf yn erbyn Graham [2002] UKHL 30, [2002] 3 All ER 865; [2002] 3 WLR 221; [2003] 1 P a CR 128):

Mae defnyddio tir at ddibenion mynediad yn enghraifft o weithred amhendant. Gallai defnydd o鈥檙 fath dros amser beri hawddfraint trwy bresgripsiwn, ond nid yw, ar ei ben ei hun, yn ddigonol i sefydlu bwriad i feddu鈥檙 tir.

2.3 Meddiant heb ganiat芒d y perchennog

Yn achos Cyngor Sir Swydd Buckingham yn erbyn Moran ( [1990] Pennod 623, 636), eglurodd Slade LJ:

Sylwer nad yw鈥檙 gofyniad hwn nac unrhyw egwyddor arall o feddiant gwrthgefn yn atal y posibilrwydd o berchennog cofrestredig mewn meddiant gwrthgefn tir sy鈥檔 dod o fewn ei deitl cofrestredig ef ond hefyd o fewn teitl cofrestredig neu ddigofrestredig arall. Yn Rashid v Nasrulla [2018] EWCA Civ 2685, gwrthododd y Llys Ap锚l y dull cynharach yn Parshall v Hackney [2013] EWCA Civ 240, lle canfu Mummery LJ nad oedd perchnogion un eiddo mewn meddiant gwrthgefn 鈥渁s their possession of the disputed land was referable to their registered title鈥�.

3. Y cyfnod cyfyngu

3.1 Y cyfnod arferol

Mae Adran 15(1) o Ddeddf Cyfyngiadau Achosion 1980 yn datgan:

Daw hawl i weithredu, ac felly bydd y cyfnod cyfyngu yn dechrau treiglo, o ddechrau鈥檙 meddiant gwrthgefn (paragraffau 1 ac 8 o Atodlen 1 i Ddeddf Cyfyngiadau Achosion 1980).

3.2 Cyfnodau estynedig

Caiff y terfyn amser 12 mlynedd ei ymestyn i 30 mlynedd ar gyfer y Goron (sy鈥檔 cynnwys tir ym meddiant adrannau鈥檙 llywodraeth (adran 37(3) o Ddeddf Cyfyngiadau Achosion 1980; gweler Adverse Possession (ail argraffiad) gan Jourdan a Radley-Gardner, paragraffau 14.05 ac 14.06)). Dyma鈥檙 cyfnod cyfyngu perthnasol, felly, pan fydd y perchennog yn gwmni a ddiddymwyd; mae eiddo cwmni o鈥檙 fath yn breinio yn y Goron neu un o鈥檙 Dugiaethau Brenhinol fel bona vacantia: Deddf Cwmn茂au 2006, adran 1012. Os bydd amser yn dechrau treiglo yn erbyn cwmni sy鈥檔 cael ei ddiddymu cyn i鈥檙 deuddeg mlynedd ddod i ben, bydd y cyfnod cyfyngu yn dod yn ddeng mlynedd ar hugain o ddechrau鈥檙 meddiant gwrthgefn. Dylech, felly, gynnal chwiliad cwmni lle bo鈥檙 perchennog yn gwmni.

Mae鈥檙 cyfnod cyfyngu yn 30 mlynedd ar gyfer unrhyw gorfforaeth eglwysig undyn (esgobion, ficeriaid a deiliaid swydd arbennig eraill yn Eglwys Lloegr) (paragraff 10 o Atodlen 1 i Ddeddf Cyfyngiadau Achosion 1980). Mae鈥檙 cyfnod 12 mlynedd yn berthnasol, fodd bynnag, i gorfforaethau cyfansawdd, fel Comisiynwyr yr Eglwys, ymddiriedolaeth esgobaethol, neu un o golegau Rhydychen neu Gaergrawnt. Lle mae鈥檙 tir yn flaen traeth ym meddiant y Goron, y cyfnod yw 60 mlynedd (paragraff 11 o Atodlen 1 i Ddeddf Cyfyngiadau Achosion 1980). Mae鈥檙 cyfnod 12 mlynedd arferol yn berthnasol i flaen traeth ym meddiant part茂on ac eithrio鈥檙 Goron.

Gall y cyfnod cyfyngu arferol gael ei ymestyn hefyd trwy anallu鈥檙 person gyda hawl i adennill y tir (adran 28 o Ddeddf Cyfyngiadau Achosion 1980), trwy dwyll neu gelu achos gweithred yn fwriadol, a thrwy gamgymeriad (adran 32 o Ddeddf Cyfyngiadau Achosion 1980). Caiff rhywun ei ystyried yn analluog os yw鈥檔 blentyn (o dan 18 oed), neu heb fod yn ei lawn bwyll (adran 38(2) o Ddeddf Cyfyngiadau Achosion 1980). Byddwn yn cymryd yn ganiataol nad yw un o鈥檙 ffactorau hyn yn berthnasol oni bai bod y dystiolaeth yn dangos fel arall.

Lle bo鈥檙 tir yn cael ei ddal ar ymddiried mae ystad yr ymddiriedolwyr yn parhau, hyd yn oed ar 么l terfyn y cyfnod cyfyngu yn eu herbyn, nes bydd hawliau gweithredu鈥檙 holl fuddiolwyr wedi cael eu rhwystro (adran 18(3) o Ddeddf Cyfyngiadau Achosion 1980). Lle bo rhyw arwydd bod ymddiriedolwyr yn dal y tir ar ymddiried ar ran buddiolwyr heblaw hwy eu hunain, rydym yn annhebygol o allu cofrestru gydag unrhyw beth heblaw teitl amodol oni bai bod y sgwatiwr yn gallu penderfynu manylion yr ymddiried ac yn gallu profi bod hawliau gweithredu鈥檙 holl fuddiolwyr wedi cael eu rhwystro. Yn ddadleuadwy, mae鈥檙 ffaith fod ystad yr ymddiriedolwyr yn parhau yn y ffordd hon yn golygu na ellir gwneud cais lle y mae鈥檙 cyfnod cyfyngu y dibynnir arno鈥檔 cychwyn

• ar 么l marwolaeth y perchennog a thra bod ei ystad yn cael ei gweinyddu,
• ar 么l methdaliad y perchennog a thra bod ei eiddo鈥檔 cael ei weinyddu gan yr ymddiriedolwr mewn methdaliad, neu
• (sef cwmni) tra bo鈥檙 perchennog yn cael ei ddirwyn i ben. Yn yr holl achosion hyn, mae鈥檙 perchennog yn ddarostyngedig i ffurf o ymddiried (Ayerst v C & K (Construction) Ltd [1976] A.C. 167)

Nid yw amser yn treiglo yn erbyn un buddiolwr tra bo鈥檙 tir ym meddiant buddiolwr arall (paragraff 9 o Atodlen 1 i Ddeddf Cyfyngiadau Achosion 1980. Gweler Earnshaw yn erbyn Hartley [1999] 3 WLR 709 ar gyfer gweithredu鈥檙 ddarpariaeth hon yng nghyd-destun buddiolwyr dan ddiffyg ewyllys).

3.3 Beth sy鈥檔 atal amser rhag treiglo?

At ddibenion Deddf Cyfyngiadau Achosion 1980, mae modd dod 芒 chyfnod o feddiant gwrthgefn i ben trwy gydnabyddiaeth ysgrifenedig o deitl y perchennog wedi ei lofnodi gan y sgwatiwr: (adrannau 29(2) a 30(1) o Ddeddf Cyfyngiadau Achosion 1980). Gall cydnabyddiaeth lafar fod yn dystiolaeth nad oedd gan y sgwatiwr y bwriad angenrheidiol i feddiannu: Pavledes yn erbyn Ryesbridge Properties Cyf (1989) 58 P a CR 459. Mae cydnabyddiaeth ysgrifenedig asiant y sgwatiwr mor effeithiol ag un a lofnodwyd yn bersonol gan y sgwatiwr (adran 30(2) o Ddeddf Cyfyngiadau Achosion 1980). Caiff cynnig ysgrifenedig gan y sgwatiwr i brynu鈥檙 tir oddi wrth y perchennog ei drin fel cydnabyddiaeth (Edginton yn erbyn Clark [1964] 1 QB 367).

Os yw鈥檙 sgwatiwr yn dal i feddiannu ar 么l y gydnabyddiaeth, yna gall amser ddechrau treiglo eto. Ond ni fydd yn dechrau treiglo os yw鈥檙 gydnabyddiaeth yn peri newid yn y berthynas rhwng y sgwatiwr a鈥檙 perchennog (er enghraifft, rhoi prydles neu drwydded) fel nad yw mwyach yn feddiant gwrthgefn.

Unwaith y daeth y cyfnod cyfyngu i ben, nid yw unrhyw gydnabyddiaeth ddilynol yn adfywio hawl gweithredu鈥檙 perchennog (adran 29(7) o Ddeddf Cyfyngiadau Achosion 1980).

Nid yw hawlio meddiant o du鈥檙 perchennog yn atal amser rhag treiglo (Mount Carmel Investments Cyf yn erbyn Peter Thurlow Cyf [1988] 1 WLR 1078). Nid yw cyhoeddi achos sy鈥檔 cael ei ddiystyru鈥檔 ddiweddarach (Markfield Investments Cyfyngedig yn erbyn Evans [2001] 1 WLR 131), na gwneud ceisiadau neu wrthwynebiadau cysylltiedig i Gofrestrfa Tir EF yn gwneud hynny chwaith (J A Pye (Rhydychen) Cyf yn erbyn Graham [2000] Pennod 676 yn 699-703; cadarnhawyd ar ap锚l i D欧鈥檙 Arglwyddi, lle nad ystyriwyd y cwestiwn hwn: [2002] UKHL 30).

3.4 Sgwatwyr olynol

Gall y sgwatiwr drosglwyddo ei fudd yn y tir, er enghraifft i brynwr neu dan ewyllys neu ddiffyg ewyllys. Rhaid i鈥檙 prynwr neu fel arall ddilyn y sgwatiwr gwreiddiol ar unwaith i feddiant a鈥檌 ddal am weddill y 12 mlynedd (paragraff 8(2) o Atodlen 1 i Ddeddf Cyfyngiadau Achosion 1980).

Os yw ail sgwatiwr yn difeddu鈥檙 cyntaf, mae鈥檙 ail yn caffael mantais unrhyw amser oedd eisoes wedi treiglo yn erbyn y perchennog. Fodd bynnag, bydd y sgwatiwr cyntaf yn cadw鈥檙 hawl i adennill meddiant oddi wrth yr ail, nes bydd y cyfnod cyfyngu llawn wedi treiglo o鈥檙 dyddiad pan gafodd ei ddifeddu. Felly os yw B yn difeddu A (y perchennog) yn 1986 ac yna鈥檔 cael ei ddifeddu gan C yn 1994, mae A yn colli鈥檙 hawl i adennill meddiant oddi wrth C yn 1998 ond gallai B ddal i ddod ag achos meddiant yn erbyn C tan 2006. Un ffordd y gall ail sgwatiwr ddangos na fu iddo ddifeddu鈥檙 sgwatiwr cyntaf yw trwy gael trosglwyddiad o ystad, hawl neu fudd cyfan y sgwatiwr cyntaf yn y tir. Fodd bynnag, nid yw trosglwyddiad o鈥檙 fath yn hanfodol at ddibenion cofrestru. Bydd treigl amser yn peidio os yw sgwatiwr yn gadael y tir cyn i鈥檙 cyfnod cyfyngu ddod i ben. Os bydd ail sgwatiwr wedyn yn meddiannu, bydd amser yn dechrau treiglo o鈥檙 newydd yn erbyn y perchennog.

4. Gwneud cais i gofrestru ar sail meddiant gwrthgefn

4.1 Y cais 鈥� lle y mae鈥檙 tir yn ddigofrestredig

Rhaid ichi wneud y cais ar ffurflen FR1 (rheol 23 o Reolau Cofrestru Tir 2003). Sylwer bod angen amg谩u cynllun gyda鈥檙 ffurflen FR1 yn dangos y tir os nad yw鈥檙 disgrifiad llafar ym mhanel 2 o鈥檙 ffurflen FR1 yn ddigonol i nodi lleoliad a maint y tir ar fap yr Arolwg Ordnans. Mae鈥檔 anghyffredin nad yw cynllun yn angenrheidiol mewn cais meddiant gwrthgefn.

Wrth benderfynu pa ddosbarth teitl i wneud cais amdano ar ffurflen FR1, dylech ystyried y sylwadau yn Dosbarth teitl.

Byddwn yn dychwelyd y ffurflen FR1 atoch os ydych yn methu cwblhau panel 12.

Gyda鈥檙 ffurflen FR1, mae angen ichi anfon ffurflen DL yn ddyblyg yn rhestru鈥檙 dystiolaeth ddogfennol gefnogol (rheol 24 o Reolau Cofrestru Tir 2003), ynghyd 芒鈥檙 t芒l priodol o dan y a鈥檙 t芒l archwilio 鈥� gweler Archwiliad.

Yn unol 芒鈥檔 Cyfarwyddyd: Dogfennau i鈥檞 hanfon gyda chais am gofrestriad cyntaf 鈥� Gweithredoedd coll a meddiant gwrthgefn, dim ond cop茂au ardystiedig o ffurflen ST1, ffurflen ST2, datganiadau statudol a thystiolaeth arall dylid eu cyflwyno. Bydd unrhyw ddogfennau gwreiddiol a gyflwynir yn cael eu sganio a鈥檜 dinistrio.

4.2 Y cais 鈥� o dan baragraff 18 o Atodlen 12 i Ddeddf Cofrestru Tir 2002 鈥� lle y mae鈥檙 tir yn gofrestredig

Rhaid ichi wneud cais ar ffurflen AP1, (rheol 13 o Reolau Cofrestru Tir 2003) a chynnwys y t芒l priodol o dan y Gorchymyn Ffi (gweler Cofrestrfa Tir EF: Ff茂oedd Gwasanaethau Cofrestru). Byddwn yn dychwelyd fel cais diffygiol unrhyw gais mewn perthynas 芒 thir nad oedd wedi鈥檌 gofrestru ar 13 Hydref 2003 ac unrhyw gais lle nad oes tystiolaeth o 12 mlynedd o leiaf o feddiant gwrthgefn erbyn y dyddiad hwnnw.

4.3 Llenwi ffurflenni FR1 ac AP1

Sylwer y diwygiwyd ffurflenni FR1 ac AP1 ar 1 Awst 2022 gan Reolau Cofrestru Tir (Newidiad) 2022 i鈥檞 gwneud yn ofynnol i wybodaeth ychwanegol gael ei darparu pan wneir cais i gofrestru endid tramor yn berchennog ystad rydd-ddaliol mewn tir neu ystad brydlesol mewn tir a roddir ar gyfer tymor sy鈥檔 hirach na saith mlynedd o ddyddiad y rhoi, gan gynnwys lle gwneir y cais ar sail meddiant gwrthgefn. Mae鈥檙 wybodaeth hon yn ofynnol gan Ddeddf Troseddau Economaidd (Tryloywder a Gorfodi) 2022 a ddaeth i rym ar 1 Awst 2022. Gellir defnyddio fersiynau cyn-cychwyn y ffurflenni hyn hyd at 31 Hydref 2023 ond rhaid iddynt gynnwys rhif adnabod endid tramor y ceisydd. I gael rhagor o wybodaeth, gweler cyfarwyddyd ymarfer 78: endidau tramor.

Os mai endid tramor yw鈥檙 ceisydd, rhaid darparu rhif adnabod yr endid tramor a ddyroddir gan D欧鈥檙 Cwmn茂au. Ni allwch wneud eich cais oni bai bod yr endid tramor wedi cofrestru gyda Th欧鈥檙 Cwmn茂au.

4.4 Y dystiolaeth gefnogol

Fel arfer bydd y dystiolaeth gefnogol yn cynnwys un neu fwy datganiad o wirionedd neu ddatganiad statudol. Yn unol 芒鈥檔 polisi ar drin dogfennau, dim ond cop茂au ardystiedig o ffurflen ST1, ffurflen ST2, datganiadau statudol a thystiolaeth arall y dylid eu darparu. Os cyflwynir dogfennau gwreiddiol, byddwn yn eu sganio ac yn eu dinistrio.

Mae鈥檔 bosibl y bydd ffurflen ST1 yn cael ei defnyddio ar gyfer datganiad o wirionedd. Bwriad ffurflen ST1 yw darparu fframwaith ar gyfer y wybodaeth sydd angen ei chynnwys gyda鈥檙 cais lle y mae鈥檙 tir yn ddigofrestredig neu o dan baragraff 18 o Atodlen 12 (Ffurflen ST2 yw鈥檙 ffurflen gyfatebol ar gyfer ceisiadau rhent-d芒l). Nid oes rhaid defnyddio鈥檙 ffurflen; bydd unrhyw ddatganiad o wirionedd neu ddatganiad statudol sy鈥檔 bodloni gofynion rheol 215A o Reolau Cofrestru Tir 2003 (Gweler Atodiad: datganiad o wirionedd) yn dderbyniol. Fodd bynnag, bydd defnyddio ffurflen ST1 yn eich helpu i gynnwys yr holl wybodaeth. Os nad ydych yn defnyddio ffurflen ST1, rhaid ichi ddarparu鈥檙 holl wybodaeth y gofynnir amdani ar y ffurflen 鈥� fel dyddiad dechrau a gorffen y meddiant gwrthgefn, y gweithredoedd y dibynnir arnynt i sefydlu鈥檙 meddiant ffeithiol angenrheidiol a鈥檙 bwriad i feddiannu ac ati.

Dylai鈥檙 datganiadau o wirionedd neu鈥檙 datganiadau statudol fod yn ffeithiol ac, yn ddelfrydol, yng ngeiriau鈥檙 person sy鈥檔 gwneud y datganiad yn hytrach nag mewn iaith a gop茂wyd o lyfrau cynsail. Dylai鈥檙 person ddatgan yn benodol sut mae鈥檔 gwybod y ffeithiau, os nad yw hynny鈥檔 ddealledig yn y datganiad. Fel arfer bydd mwy o bwysau ar ddatganiad y sgwatiwr ei hun nag ar wybodaeth trydydd part茂on sydd wedi gweld y sefyllfa ar y tir ond all fod heb unrhyw wybodaeth am fwriad y sgwatiwr na鈥檌 drafodion gyda鈥檙 perchennog. Fodd bynnag, gall datganiadau o wirionedd neu ddatganiadau statudol cymdogion a thrydydd part茂on eraill, a anfonwyd gyda datganiad o wirionedd neu ddatganiad statudol y sgwatiwr, fod yn ddefnyddiol fel tystiolaeth gefnogol.

Ni allwn fyth ddweud beth fydd canlyniad cais cyn iddo gael ei wneud. Cyn gwneud y penderfyniad hwn, rhaid inni dderbyn yr holl dystiolaeth gan y ceisydd, cael ymateb i鈥檙 ymholiadau a wnaed ac aros nes bod cyfnodau amser y rhybuddion a gyflwynwyd gennym wedi dod i ben. Oherwydd hyn, ac i osgoi rhoi geiriau yng nghegau pobl, peidiwch ag anfon datganiadau o wirionedd neu ddatganiadau statudol drafft atom i鈥檞 cymeradwyo.

4.5 Chwiliadau

Os yw鈥檙 perchennog yn gwmni (neu鈥檔 ymddangos ei fod yn gwmni), dylech gynnal chwiliad cwmni priodol er mwyn canfod a yw鈥檙 cwmni wedi鈥檌 ddiddymu a chael manylion unrhyw bridiannau y mae鈥檙 cwmni wedi ymrwymo iddynt mewn perthynas 芒鈥檙 tir. Dylech anfon canlyniadau鈥檙 chwiliad gyda鈥檙 cais (Gweler y sylwadau am gwmn茂au sydd wedi鈥檜 diddymu: Cyfnodau estynedig).

Dylech chwilio鈥檙 map mynegai i weld a yw鈥檙 tir yn gofrestredig ai peidio.

Os yw鈥檙 tir yn ddigofrestredig, dylech anfon tystysgrifau chwiliad pridiannau tir gyda鈥檙 cais ar gyfer y sgwatiwr, y perchennog ac unrhyw berchnogion blaenorol y gwyddys amdanynt.

Bydd angen ichi wneud chwiliad cofrestru tir comin ac anfon yr ymateb i鈥檙 chwiliad os yw鈥檙 tir yn ddigofrestredig ac os oes posibilrwydd rhesymol bod y tir yn dir comin neu鈥檔 faes tref neu bentref. Mae Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig wedi cyhoeddi guidance note on adverse possession of common land and town or village greens sydd ar gael ar wefan 天美影院. (Nid yw Cofrestrfa Tir EF yn cyd-fynd o anghenraid 芒鈥檙 holl ddatganiadau barn yngl欧n 芒鈥檙 gyfraith a fynegir yn y nodyn cyfarwyddyd).

4.6 Priffordd

Ni fyddwn yn cwblhau cais cofrestriad cyntaf yn seiliedig ar feddiant gwrthgefn i鈥檙 graddau y mae鈥檙 tir o dan sylw o fewn priffordd sydd i鈥檞 chynnal ar draul y cyhoedd. Ni ellir colli teitl awdurdod priffyrdd i鈥檙 wyneb (trwy rinwedd adran 263 o Ddeddf Priffyrdd 1980) trwy feddiant gwrthgefn, felly nid oes gan y sgwatiwr ystad yn yr wyneb (neu, ymddengys wedi hynny, yn y tir o dan neu鈥檙 awyrle uwchben yr wyneb), y mae modd ei gofrestru (R (on the application of Wayne Smith) v The Land Registry (Peterborough Office) [2010] EWCA Civ 200).

Os yw cais am gofrestriad cyntaf yn berthnasol i dir o fewn priffordd nad yw鈥檔 gynaliadwy ar draul y cyhoedd a chaiff y cais ei gwblhau i gynnwys y briffordd, bydd y teitl cofrestredig yn ddarostyngedig i鈥檙 hawl tramwy cyhoeddus (bydd yr hawl hon yn fudd gor-redol: paragraff 5 o Atodlen 1 i Ddeddf Cofrestru Tir 2002). Os yw cais o dan baragraff 18 o Atodlen 12 i Ddeddf Cofrestru Tir 2002 yn berthnasol i鈥檙 tir ac yn cael ei gwblhau, bydd y teitl cofrestredig, i鈥檙 graddau y mae鈥檔 cynnwys y briffordd, yn ddarostyngedig i鈥檙 hawl tramwy cyhoeddus ac, os yw鈥檙 briffordd yn gynaliadwy ar draul y cyhoedd, yn destun ystad yr awdurdod priffyrdd yn yr wyneb; bydd yr hawl tramwy ac ystad yr awdurdod priffyrdd yn parhau i weithredu fel buddion gor-redol (Secretary of State for the Environment v Baylis (Gloucester) Cyf (2000) 80 P a CR 324).

5. Ymateb Cofrestrfa Tir EF a chofrestru

5.1 Archwiliad

Yn aml nid yw鈥檙 datganiadau mewn datganiadau o wirionedd neu ddatganiadau statudol, er nad yn anwir, yn rhoi darlun cyflawn. Er enghraifft, gall y person sy鈥檔 gwneud y datganiad fod wedi anghofio crybwyll clwyd mewn nodwedd sy鈥檔 ymddangos, o fap yr Arolwg Ordnans, fel petai鈥檔 rhwystro mynediad o dir cyffiniol. Fel arfer, felly, bydd angen i arolygwr tir o鈥檙 Arolwg Ordnans archwilio鈥檙 tir a gweld ei adroddiad cyn y gallwn gofrestru gydag unrhyw ddosbarth teitl.

Byddwch chi, y sgwatiwr a鈥檙 perchennog (os yw鈥檔 hysbys) yn cael clywed am yr archwiliad cyn ei fod yn cael ei gynnal.

Os yw鈥檙 tir yn ddigofrestredig, rhaid i鈥檙 sgwatiwr dalu am yr archwiliad o dan y , gan wneud hynny gyda鈥檙 t芒l am y cais wrth gyflwyno ffurflen FR1 (y darpariaethau perthnasol o dan y Gorchymyn Ffi yw cymalau 11 a 13(4)) (gweler Cofrestrfa Tir EF: Ff茂oedd Gwasanaethau Cofrestru). Ad-delir y t芒l hwn os na chyflawnir arolwg am unrhyw reswm. Os yw鈥檙 tir yn gofrestredig, bydd y t芒l presennol am y cais sy鈥檔 daladwy o dan y yn cynnwys y t芒l am yr archwiliad.

5.2 Cyfraith achosion

Byddwn yn archwilio pob cais yn unigol. Byddwn yn ystyried cyfraith achosion sy鈥檔 ymwneud 芒 meddiant gwrthgefn, ond mae angen ichi gofio y bydd y llys wedi clywed tystiolaeth a dadleuon o鈥檙 2 ochr ac y byddwn ni fel arfer dim ond wedi clywed fersiwn y sgwatiwr o鈥檙 digwyddiadau. Ac, er y gall y ffeithiau mewn unrhyw gais fod yn debyg ar yr wyneb i鈥檙 rhai mewn achos a adroddwyd, maent yn annhebygol o fod yn union yr un fath.

5.3 Rhybuddion

Os, ar sail y dystiolaeth rydym wedi鈥檌 gweld, y credwn ei bod yn debygol y bu meddiant gwrthgefn dros y cyfnod gofynnol, bydd pawb sydd 芒 budd yn y tir yn 么l y wybodaeth sydd ar gael neu ein gwybodaeth leol yn cael gwybod am y cais. Os yw鈥檙 tir yn gofrestredig, byddwn yn rhybuddio鈥檙 perchennog cofrestredig ac unrhyw arwystlai cofrestredig.

Anfonir cop茂au o鈥檙 datganiadau o wirionedd neu鈥檙 datganiadau statudol a gyflwynwyd i gefnogi鈥檙 cais gyda鈥檙 rhybudd a gyflwynir.

Ni fyddwn yn cwblhau cais am gofrestriad cyntaf yn seiliedig ar feddiant gwrthgefn os yw鈥檙 tir perthnasol wedi鈥檌 leoli o fewn priffordd sy鈥檔 gynaliadwy ar draul y cyhoedd. Mae wyneb priffordd o鈥檙 fath yn breinio yn yr awdurdod priffyrdd (adran 263 o Ddeddf Priffyrdd 1980). Mewn perthynas 芒 thir digofrestredig, mae鈥檔 ymddangos nad oes modd caffael teitl i鈥檙 wyneb trwy feddiant gwrthgefn (Bwrdeistref Bromley yn Llundain yn erbyn Morritt (1999) 79 P a CR 536. Dywedodd Mummery LJ:

Byddwn yn hysbysu鈥檙 awdurdod priffyrdd perthnasol os oes posibilrwydd y bydd priffordd sy鈥檔 gynaliadwy ar draul y cyhoedd yn cael ei chynnwys yn y cais am gofrestriad cyntaf. Fe鈥檆h cynghorir i holi鈥檙 awdurdod priffyrdd cyn cyflwyno cais am gofrestriad os yw鈥檔 ymddangos y gall y tir gynnwys priffordd.

5.4 Dosbarth teitl

Fel arfer, os yw鈥檙 cais yn ymwneud 芒 thir digofrestredig, ni fyddwn yn cofrestru鈥檙 sgwatiwr gyda theitl llwyr os nad ydym yn fodlon bod ei feddiant gwrthgefn wedi rhwystro teitl y perchennog. Fel arfer bydd hyn yn digwydd dim ond:

• os ydym yn gwybod beth yw鈥檙 teitl hwnnw
• rydym yn fodlon bod y perchennog wedi cydsynio i鈥檙 sgwatiwr gael ei gofrestru鈥檔 berchennog y tir neu nad oes sail ddilys iddo wrthwynebu hynny

Mewn unrhyw achos arall byddwn yn cofrestru gyda theitl meddiannol yn unig, ac ni fyddwn yn cofrestru hyd yn oed gyda鈥檙 teitl hwn mewn achosion lle mae gwir amheuaeth. Mae hyn yn rhannol oherwydd, lle bo鈥檙 sgwatiwr yn aros mewn meddiant am 12 mlynedd, gallwn drosi teitl meddiannol yn deitl llwyr (adran 62(4) o Ddeddf Cofrestru Tir 2002). Gwnawn hyn hefyd oherwydd bod angen inni gofio hawliau鈥檙 perchennog. Byddai鈥檔 anghywir anhwyluso鈥檙 perchennog trwy ei orfodi i wneud cais cywiro os yw鈥檙 dystiolaeth yn gadael amheuaeth wirioneddol yngl欧n ag a yw鈥檙 sgwatiwr wedi bodloni gofynion Meddiant gwrthgefn: yr hanfodion.

Os ydym yn cwblhau cais o dan baragraff 18 o Atodlen 12 i Ddeddf Cofrestru Tir 2002, byddwn yn cofrestru鈥檙 sgwatiwr gyda鈥檙 un dosbarth teitl 芒鈥檙 perchennog cofrestredig.

5.5 Cofnodion amddiffynnol a chofnodion eraill

Trwy beidio 芒 bod yn brynwr am werth, mae sgwatiwr wedi鈥檌 ymrwymo gan yr holl hawliau cyfreithiol ac ecwit茂ol sy鈥檔 bodoli (Parthed Contract Nisbet a Potts (1906) 1 Pennod 386).

Lle na diddwythwyd teitl y perchennog, byddwn fel arfer yn gwneud cofnod amddiffynnol mewn perthynas 芒 chyfamodau cyfyngu ac, mewn ardaloedd lle maent yn gyffredin, rhent-daliadau. Bydd y cofnod yn debyg i鈥檙 canlynol:

Ni fyddwn, fodd bynnag, yn gwneud cofnod amddiffynnol os ydym yn fodlon, yn 么l y dystiolaeth sydd ar gael, nad oes ond y perygl lleiaf bod cyfamodau cyfyngu neu rent-daliadau heb eu dadlennu yn effeithio ar y tir.

Lle cofrestrwyd hawddfreintiau perthynol dros y tir mewn cofrestri teitlau cyffiniol, byddwn yn cofrestru rhybudd o鈥檙 hawddfreintiau hynny yng nghofrestr teitl newydd y sgwatiwr.

Wrth gwblhau cais o dan baragraff 18 o Atodlen 12 i Ddeddf Cofrestru Tir 2002, byddwn naill ai鈥檔 cofrestru鈥檙 sgwatiwr yn berchennog y teitl presennol os yw鈥檙 cais yn berthnasol i鈥檙 teitl cofrestredig cyfan neu, os yw鈥檔 berthnasol i ran o deitl presennol, byddwn yn dileu鈥檙 tir o鈥檙 teitl hwnnw ac yn cofrestru鈥檙 sgwatiwr yn berchennog o dan rif teitl newydd. Yn achos yr ail, byddwn yn dwyn yr holl gofnodion goddrychol ymlaen i鈥檙 teitl newydd.

5.6 Arwystlon sy鈥檔 bodoli sy鈥檔 effeithio ar y tir a feddiannwyd yn wrthgefn

Fel rheol, ni fydd teitl y sgwatiwr yn ddarostyngedig i arwystl gan y perchennog a gr毛wyd ar 么l dechrau鈥檙 meddiant gwrthgefn. Lle y mae鈥檙 meddiant gwrthgefn yn digwydd ar dir digofrestredig, yr ystad sy鈥檔 cael ei chofrestru ar hyn o bryd yw鈥檙 un a gododd ar ddechrau鈥檙 meddiant gwrthgefn; bryd hynny nid oedd unrhyw arwystl, felly ni all effeithio ar ystad y sgwatiwr ac mae ganddo hawl i gael ei gofrestru鈥檔 rhydd ohono. Os yw鈥檙 meddiant gwrthgefn yn ymwneud 芒 thir cofrestredig, mae鈥檙 hawl i gofrestru sydd wedi鈥檌 chaffael neu鈥檔 cael ei chaffael gan y sgwatiwr yn fudd gor-redol yn awtomatig (adran 70(1)(f) o Ddeddf Cofrestru Tir 1925), ac oddi ar 13 Hydref 2003 mae鈥檙 hawl i gofrestru wedi gweithredu fel budd gor-redol os oes gan y sgwatiwr union feddiannaeth (paragraff 2 o Atodlen 3 i Ddeddf Cofrestru Tir 2002. Hyd at, ac yn cynnwys 12 Hydref 2006 roedd hefyd yn fudd gor-redol ynddo ei hun).

Os yw arwystl y perchennog yn rhagflaenu鈥檙 meddiant gwrthgefn, gall amser ddechrau treiglo yn erbyn yr arwystlai ar yr un pryd ag y mae鈥檔 dechrau treiglo yn erbyn perchennog y tir, ond dim ond os yw鈥檙 ad-daliadau morgais yn dod i ben gyda鈥檙 meddiant gwrthgefn. Ni fydd amser yn dechrau treiglo lle bydd ad-daliad morgais diweddarach gan y perchennog neu鈥檙 sgwatiwr yn ystod y meddiant gwrthgefn (adran 29(3) o Ddeddf Cyfyngiadau Achosion 1980). Wrth gwrs, lle bo鈥檙 meddiant gwrthgefn yn cynnwys rhan o鈥檙 tir a arwystlwyd yn unig 鈥� efallai yn ddarn o ardd t欧 鈥� mae鈥檔 debygol y bydd y perchennog wedi parhau i wneud yr ad-daliadau. Yna bydd teitl y sgwatiwr yn ddarostyngedig i鈥檙 arwystl (Nid oes unrhyw ddosraniad o ddyled y morgais. I sicrhau rhyddhau鈥檙 tir o鈥檙 arwystl, rhaid i鈥檙 sgwatiwr dalu鈥檙 swm llawn sy鈥檔 weddill: Carroll yn erbyn Manek (2000) 79 P a CR 173).

Byddwn yn anfon rhybudd yngl欧n 芒鈥檙 cais at unrhyw arwystlai y gellir ei adnabod. Rhaid ichi nodi a ydych yn ceisio cofrestru鈥檔 rhydd o鈥檙 arwystl neu鈥檔 ddarostyngedig i鈥檙 arwystl. Os byddwch yn ceisio cofrestru鈥檔 rhydd o鈥檙 arwystl, mae angen i鈥檙 dystiolaeth a gyflwynwch i gefnogi鈥檙 cais ddangos ar ba sail yr hawliwch fod teitl y sgwatiwr yn rhydd o鈥檙 arwystl. Os byddwch yn ceisio cofrestru鈥檔 ddarostyngedig i鈥檙 arwystl, bydd unrhyw rybudd a roddwn ar yr arwystlai yn gwneud yn glir ein bod yn bwriadu cofnodi鈥檙 arwystl ar y teitl newydd, neu gofrestru鈥檙 sgwatiwr yn berchennog yn ddarostyngedig i鈥檙 arwystl, oni bai bod yr arwystlai yn cytuno鈥檔 benodol i ryddhau ei hawliau yn y tir.

5.7 聽聽聽聽聽聽 Arwystlon a gr毛wyd gan y sgwatiwr

Lle bo鈥檙 sgwatiwr yn berchen ar dir cyffiniol y mae arwystl yn effeithio arno, ni fyddwn yn cofrestru鈥檙 arwystl yn erbyn teitl newydd y sgwatiwr yn awtomatig. Rhaid ichi wneud cais penodol i gofrestru鈥檙 arwystl yn erbyn y teitl hwnnw. Ymhellach, rhaid ei bod yn glir bod yr arwystl yn effeithio ar y tir hwnnw. Os nad yw鈥檔 glir ei fod yn gwneud hynny, dylech ystyried y dewisiadau a nodir yng nghyfarwyddyd ymarfer 68: gweithredoedd newid sy鈥檔 peri gwarediadau tir cofrestredig.

6. Gwrthwynebu cais y sgwatiwr

Rhaid i unrhyw un sydd am wrthwynebu cais gyflwyno datganiad ysgrifenedig i鈥檙 cofrestrydd wedi ei lofnodi ganddo ef neu ei drawsgludwr. Rhaid iddo ddatgan bod y gwrthwynebydd yn gwrthwynebu鈥檙 cais, datgan sail y gwrthwynebiad a rhoi enw a chyfeiriad llawn y gwrthwynebydd ar gyfer gohebu. Rhaid i hwn fod yn gyfeiriad post, p鈥檜n ai a yw yn y Deyrnas Unedig ai peidio. Mae modd cynnwys cyfeiriadau post, ebost neu DX eraill hefyd, ond ni ellir nodi mwy na 3 chyfeiriad ar gyfer gohebu (rheolau 19 a 198 o Reolau Cofrestru Tir 2003).

Os caiff gwrthwynebiad ei dderbyn, nid oes modd penderfynu鈥檙 cais nes bydd y gwrthwynebiad wedi ei derfynu, oni bai bod y cofrestrydd yn fodlon bod y gwrthwynebiad yn ddi-sail (adran 73(5) a (6) o Ddeddf Cofrestru Tir 2002).

Os yw鈥檙 cofrestrydd yn penderfynu nad yw鈥檙 gwrthwynebiad yn ddi-sail, rhaid hysbysu鈥檙 sgwatiwr neu ei drawsgludwr am y gwrthwynebiad (adran 73(5) o Ddeddf Cofrestru Tir 2002). Bydd y cofrestrydd yn gofyn i鈥檙 2 ochr wedyn a ydynt am drafod ac a ydynt yn credu bod modd dod i gytundeb. Os bydd pawb yn ymateb yn gadarnhaol, bydd y cofrestrydd yn rhoi amser iddynt ddatrys y sefyllfa drwy ddod i gytundeb. Fodd bynnag, unwaith y daw i鈥檙 amlwg bod y 2 ochr yn methu dod i gytundeb, rhaid i鈥檙 cofrestrydd gyfeirio鈥檙 mater at y tribiwnlys (adran 73(7) o Ddeddf Cofrestru Tir 2002). Bydd y cofrestrydd yn gwneud hyn ar unwaith os nad yw鈥檙 part茂on yn dymuno trafod.

Yna bydd y tribiwnlys naill ai鈥檔 pennu dyddiad ar gyfer gwrandawiad i benderfynu鈥檙 mater neu鈥檔 cyfeirio un ochr i ddechrau achos yn y llys. Os yw鈥檔 penderfynu clywed y mater, bydd yn rhoi rhagor o fanylion o鈥檙 drefn i鈥檞 dilyn a鈥檙 sefyllfa o ran costau.

Mae angen i sgwatiwr ystyried y pwyntiau hyn cyn gwneud cais ar sail meddiant gwrthgefn. Hyd yn oed os nad yw鈥檙 cais yn arwain at achos llys neu wrandawiad byddwn:

• yn rhybuddio鈥檙 perchennog (os yw鈥檔 hysbys)
• o dan amgylchiadau cyfyngedig efallai y bydd y sgwatiwr yn gorfod talu鈥檙 costau a ddaw i ran y perchennog o ganlyniad i gais y sgwatiwr

Lle bo anghydfod yn cael ei ddatrys heb benderfyniad barnwrol, fel pan fydd y sgwatiwr yn tynnu鈥檙 cais am gofrestriad cyntaf yn 么l, gall rhywun ofyn i鈥檙 cofrestrydd wneud gorchymyn am gostau lle bu ymddygiad yr ochr arall yn afresymol mewn perthynas 芒鈥檙 achos. Bydd y cofrestrydd yn ystyried yr holl gyflwyniadau a wnaed iddo a鈥檙 holl amgylchiadau, gan gynnwys ymddygiad y part茂on a chanlyniadau unrhyw ymholiadau a wnaeth: rheol 202 o Reolau Cofrestru Tir 2003.

7. Materion prydlesol

7.1 Meddiant gwrthgefn tir prydlesol

Cyn gynted ag y bydd y sgwatiwr yn cymryd meddiant o dir wedi ei brydlesu, mae amser yn treiglo yn erbyn y tenant.

Pan fo鈥檙 brydles yn ddigofrestredig, nid yw鈥檙 tenant bellach yn gallu adennill meddiant y tir oddi wrth y sgwatiwr ar ddiwedd y cyfnod cyfyngu. Fodd bynnag, gall ildio鈥檙 brydles i鈥檙 landlord o hyd: Fairweather v St Marylebone Property Co Ltd [1963] AC 510. Mae鈥檔 dilyn bod yr ystad rydd-ddaliadol a gafodd y sgwatiwr o鈥檙 foment y cymerodd feddiant yn dda yn erbyn yr holl fyd heblaw am rifersiynwr.

O ganlyniad, ein harfer oedd gwrthod cais am gofrestriad cyntaf yn seiliedig ar feddiant gwrthgefn lle鈥檙 oedd y brydles yn ddigofrestredig. Erbyn hyn, rydym yn barod i fwrw ymlaen 芒 chais o鈥檙 fath ar yr amod (i) nad oes unrhyw rifersiwn rhydd-ddaliol neu brydlesol cofrestredig yn bodoli a (ii) bod y cofrestrydd wedi ei fodloni bod y posibilrwydd o ildio gyda rifersiynydd wedyn yn mynnu hawliad i feddiannu yn erbyn y sgwatiwr yn ddigon annhebygol i鈥檞 anwybyddu. Fel arfer, teitl prydlesol cymwys roddir i unrhyw gofrestriad sy鈥檔 deillio o hyn. Mae鈥檔 deitl rhydd-ddaliol oherwydd mai dyna鈥檙 ystad a gaffaelir bob tro o ganlyniad i feddiant gwrthgefn ystad digofrestredig. Yr eithriad fydd pan fo鈥檙 sgwatiwr ei hun yn denant sy鈥檔 llechfeddiannu o dir prydlesol ac nad yw鈥檙 rhagdybiaeth yn Smirk v Lyndale Developments Ltd [1975] 1 Ch 317 yn cael ei gwrthbrofi, pan roddir teitl prydlesol cymwys i鈥檙 cofrestriad dilynol. Bydd yr amod yn debyg i鈥檙 canlynol:

Lle mae鈥檙 brydles yn gofrestredig, a daeth y cyfnod cyfyngu i ben cyn 13 Hydref 2003, nid oes gan y tenant yr hawl hon i ildio鈥檙 brydles: Spectrum Investment Co v Holmes [1981] 1WLR 221; Central London Commercial Estates Ltd v Kato Kagaku Co Ltd [1998] 4 All ER 948. Felly bydd unrhyw gofrestriad ar gyfer y sgwatiwr yn cael ei roi gyda theitl prydlesol.

Nid yw amser yn treiglo yn erbyn y landlord nes bod y brydles yn dod i ben 鈥� ond bydd amser yn parhau i dreiglo yn erbyn y landlord yn ystod cyfnod y brydles os yw鈥檙 meddiant gwrthgefn wedi dechrau cyn y brydles.

Mae methu talu rhent cyn i鈥檙 brydles ddod i ben yn amherthnasol. Fodd bynnag:

• lle bo dieithryn, yn honni鈥檔 anghyfreithlon fod ganddo hawl i鈥檙 tir mewn rifersiwn, yn cael y rhent
• lle bo鈥檙 brydles yn ysgrifenedig (heb ei rhoi gan y Goron) trwy鈥檙 hyn y cedwir rhent nad yw鈥檔 llai na 拢10 y flwyddyn (20 swllt y flwyddyn neu uwch os rhoddwyd y brydles cyn 1 Awst 1980), a
• lle ni cheir unrhyw rent wedi hynny gan y person sydd 芒鈥檙 hawl yn gyfreithlon

bydd cyfnod y meddiant gwrthgefn, o blaid y dieithryn sy鈥檔 cael y rhent, yn dechrau ar y dyddiad y talwyd y rhent iddo gyntaf: Atodlen 1, Rhan 1, paragraffau 6 ac 8(3)(b), ac Atodlen 2, paragraff 8 i Ddeddf Cyfyngiadau 1980.

Lle cofrestrwyd y rifersiwn cyn 13 Hydref 2003 ac erbyn y dyddiad hwnnw roedd y cyfnod cyfyngu angenrheidiol wedi dod i ben, mae鈥檙 sefyllfa鈥檙 un fath ac mae hawl gan y dieithryn i gael ei gofrestru o dan Atodlen 12, paragraff 18 i Ddeddf Cofrestru 2002.

7.2 Llechfeddiannau o dir prydlesol

7.2.1 Llechfeddiant o dir prydlesol gan denant sy鈥檔 sgwatio ar ystad rydd-ddaliol ddigofrestredig ac yn gwneud cais cofrestriad cyntaf am deitl prydlesol

Os yw鈥檙 sgwatiwr yn prydlesu tir cyffiniol, rhagdybir fel arfer bod y llechfeddiant yn ychwanegiad at ei brydles. Bydd y tir ychwanegol yn cael ei ildio i鈥檙 landlord pan ddaw鈥檙 denantiaeth i ben (Gweler Smirk yn erbyn Lyndale Developments Cyf [1974] 3 WLR 91 a鈥檙 awdurdodau y cyfeirir atynt ynddo. Cadarnhaodd y Llys Ap锚l yr hyn a ddywedwyd gan Pennycuick V-C ar fater llechfeddiant gan denant: [1975] Pennod 317, 337. Gweler hefyd Tower Hamlets yn erbyn Barrett [2005] EWCA Civ 923).

Os yw鈥檙 ceisydd yn derbyn bod y rhagdybiaeth yn berthnasol (gallech gynnwys y wybodaeth hon yn y datganiad o wirionedd neu鈥檙 datganiad statudol 鈥� gweler Y dystiolaeth gefnogol), rhaid ichi gyflwyno鈥檙 cais ar ffurflen FR1 (rheol 23 o Reolau Cofrestru Tir 2003), gan nodi dosbarth teitl y brydles berthnasol ar banel 4. Rhaid bod mwy na 7 mlynedd o dymor prydles ddogfennol y sgwatiwr ar 么l (adran 3(3) o Ddeddf Cofrestru Tir 2002).

Bydd unrhyw rybudd (gweler Rhybuddion) a anfonwn yn nodi鈥檔 glir bod y ceisydd yn ceisio cofrestru teitl i鈥檙 tir, ar 么l llechfeddiannu am y cyfnod perthnasol o dan Ddeddf Cyfyngiadau Achosion 1980, ar y sail bod y tir bellach wedi鈥檌 gynnwys yn y daliad sy鈥檔 cael ei gynnwys yn y brydles, a bydd yn cynnwys manylion y brydles.

Os yw鈥檙 cais yn cael ei gwblhau, byddwn yn nodi yn y gofrestr eiddo bod y tir a lechfeddiannwyd bellach yn cael ei ddal dros dymor y brydles ac fel ychwanegiad iddi, er nad oedd yn rhan o鈥檙 tir gwreiddiol a lesiwyd.

7.2.2 Llechfeddiant o dir prydlesol gan denant sy鈥檔 sgwatio ar ystad rydd-ddaliol ddigofrestredig ac yn gwneud cais cofrestriad cyntaf am deitl rhydd-ddaliol

Os yw鈥檙 ceisydd yn honni bod y rhagdybiaeth bod y tir yn ychwanegiad at y brydles yn amherthnasol, rhaid ichi gyflwyno鈥檙 cais ar ffurflen FR1 (rheol 23 o Reolau Cofrestru Tir 2003), gan nodi dosbarth teitl y rhydd-ddaliad perthnasol ar banel 4. Dylech gynnwys yr holl dystiolaeth sydd ar gael yngl欧n 芒 theitl prydlesol y tenant sy鈥檔 sgwatio (os nad yw鈥檔 gofrestredig) yn ogystal 芒鈥檙 dystiolaeth gefnogol y cyfeirir ati yn Y dystiolaeth gefnogol.

Os cyflwynir tystiolaeth sy鈥檔 gwrthddweud y rhagdybiaeth ac os yw鈥檙 cais yn mynd rhagddo, byddwn yn rhybuddio landlord y tenant sy鈥檔 sgwatio am y cais. Bydd y rhybudd yn cyfeirio at y rhagdybiaeth. Os nad oes modd canfod pwy yw landlord y tenant sy鈥檔 sgwatio, byddwn yn gallu ystyried cofrestru gyda theitl amodol yn unig. Bydd yr amod yn seiliedig ar y ffaith bod gorfodi unrhyw ystad, hawl neu fudd sy鈥檔 niweidio neu鈥檔 ymeithrio o deitl teitl y perchennog sy鈥檔 bodoli adeg y cofrestru neu鈥檔 gallu codi wedyn yn cael ei eithrio o effaith cofrestru.

7.2.3 Llechfeddiant o dir prydlesol gan denant sy鈥檔 sgwatio ar dir cofrestredig a gofrestrwyd ar 13 Hydref 2003, yn dilyn cyfnod o 12 mlynedd o feddiant gwrthgefn erbyn y dyddiad hwnnw, gyda鈥檙 tenant yn derbyn y rhagdybiaeth bod y llechfeddiant yn ychwanegiad at ei brydles

Os yw鈥檙 rhagdybiaeth bod y llechfeddiant yn ychwanegu at y brydles yn berthnasol, ni all y sgwatiwr sy鈥檔 denant fod yn fuddiolwr o dan ymddiried o dan adran 75(1) o Ddeddf Cofrestru Tir 1925 ac felly ni all geisio am gofrestriad o dan baragraff 18 o Atodlen 12 i Ddeddf Cofrestru Tir 2002. Fodd bynnag, gallwch wneud cais ar ffurflen FR1 (rheol 23 o Reolau Cofrestru Tir 2003) am gofrestriad cyntaf o鈥檙 teitl prydlesol a gafaelwyd erbyn 13 Hydref 2003. Gellir gwneud hyn ar yr amod bod mwy na 7 mlynedd o dymor prydles ddogfennol y sgwatiwr ar 么l (adran 3(3) o Ddeddf Cofrestru Tir 2002). Amod arall yw nad yw鈥檙 teitl wedi鈥檌 golli wedyn trwy gofrestru gwarediad cofrestradwy o鈥檙 ystad gofrestredig ar gyfer cydnabyddiaeth 芒 gwerth ar adeg pan nad oedd yr ystad brydlesol yn fudd gor-redol (adran 29 o Ddeddf Cofrestru Tir 2002).

Bydd unrhyw rybudd (gweler Rhybuddion) a gyflwynir gennym yn ei gwneud yn glir bod y ceisydd yn ceisio cofrestru teitl i鈥檙 tir ar y sail, ar 么l llechfeddiannu am y cyfnod perthnasol o dan Ddeddf Cyfyngiadau Achosion 1980, bod y tir bellach wedi鈥檌 gynnwys yn y daliad sy鈥檔 ffurfio鈥檙 brydles, a bydd yn cynnwys manylion y brydles. Bydd hefyd yn ei gwneud yn glir bod rhybudd yngl欧n 芒 budd prydlesol y tenant sy鈥檔 sgwatio yn cael ei gynnwys yn y teitl cofrestredig sydd eisoes yn bodoli.

Os yw鈥檙 cais yn cael ei gwblhau, byddwn yn nodi yn y gofrestr eiddo bod y tir a lechfeddiannwyd bellach yn cael ei ddal dros dymor y brydles ac fel ychwanegiad iddi, er nad oedd yn rhan o鈥檙 tir gwreiddiol a lesiwyd. Os yw鈥檙 llechfeddiant wedi digwydd ar dir tenant arall a bod prydles ddogfennol y sgwatiwr ar gyfer tymor hwy na鈥檙 tymor a ganiatawyd ar gyfer y tenant arall, bydd y nodyn hefyd nodi鈥檔 glir bod y tir yn cael ei ddal fel ychwanegiad at brydles ddogfennol y sgwatiwr, ond dim ond am gyfnod lesio鈥檙 brydles i鈥檙 tenant arall y bu鈥檙 sgwatiwr yn sgwatio ar ei dir.

7.2.4 Llechfeddiant o dir prydlesol gan denant sy鈥檔 sgwatio ar dir cofrestredig a gofrestrwyd ar 13 Hydref 2003, yn dilyn cyfnod o 12 mlynedd o feddiant gwrthgefn erbyn y dyddiad hwnnw, gyda鈥檙 tenant yn gwrthod y rhagdybiaeth bod y llechfeddiant yn ychwanegiad at ei brydles

Os yw鈥檙 ceisydd yn honni nad yw鈥檙 rhagdybiaeth bod y tir yn ychwanegiad at y brydles yn berthnasol, a鈥檆h bod yn dymuno gwneud cais am gofrestriad o dan baragraff 18 o Atodlen 12 i Ddeddf Cofrestru Tir 2002, rhaid ichi ddefnyddio ffurflen AP1 (rheol 13 o Reolau Cofrestru Tir 2003). Dylech gynnwys yr holl dystiolaeth sydd ar gael yngl欧n 芒 theitl prydlesol y tenant sy鈥檔 sgwatio (os yw鈥檔 ddigofrestredig) yn ogystal 芒鈥檙 dystiolaeth gefnogol y cyfeirir ati yn Y dystiolaeth gefnogol.

Os cyflwynir tystiolaeth sy鈥檔 gwrthddweud y rhagdybiaeth ac os yw鈥檙 cais yn mynd rhagddo, byddwn fel arfer yn rhybuddio landlord y tenant sy鈥檔 sgwatio am y cais yn ogystal 芒 pherchennog cofrestredig y teitl sy鈥檔 cael ei effeithio gan y cais. Bydd unrhyw rybudd i鈥檙 landlord yn cyfeirio at y rhagdybiaeth sy鈥檔 gweithredu lle mae sgwatiwr yn denant, a bydd yn nodi鈥檙 rhesymau pam mae鈥檙 tenant yn credu bod y rhagdybiaeth yn amherthnasol.

8. Rhent-daliadau

Cyn 6 Ebrill 2014, roedd rhent-daliadau鈥檔 cael eu cynnwys yn niffiniad 鈥榯ir鈥� at ddibenion adrannau 15 a 17 o Ddeddf Cyfyngiadau 1980 fel y gallai sgwatiwr gaffael teitl i rent-d芒l trwy feddiant gwrthgefn. Mae Cofrestrfa Tir EF yn cydnabod bod ansicrwydd yn y gyfraith ynghylch meddiant gwrthgefn rhent-daliadau o 6 Ebrill 2014 yn dilyn newidiadau a wnaed i adran 38 o Ddeddf Cyfyngiadau 1980 gan Atodlen 14 i Ddeddf Tribiwnlysoedd, Llysoedd a Gorfodi 2007. Tynnwyd 鈥楻hent-daliadau鈥� o ddiffiniad 鈥榯ir鈥� yn adran 38, gyda鈥檙 canlyniad ei bod yn ymddangos nad yw adrannau 15 a 17, sy鈥檔 gweithredu mewn perthynas 芒 thir yn unig, yn berthnasol i rent-daliadau.

Hyd nes y datrysir yr ansicrwydd hwn, bydd Cofrestrfa Tir EF yn delio 芒 cheisiadau i ddileu rhybudd am rent-d芒l nad yw wedi ei gofrestru yn ei rinwedd hun fel a ganlyn.

8.1 Daeth y cyfnod meddiant gwrthgefn a hawliwyd i ben cyn 6 Ebrill 2014

Ni fydd y newidiadau i Ddeddf Cyfyngiadau 1980 yn effeithio ar y sefyllfa lle鈥檙 oedd y cyfnod meddiant gwrthgefn gofynnol eisoes wedi cronni cyn 6 Ebrill 2014.

8.2 Daeth y cyfnod meddiant gwrthgefn a hawliwyd i ben ar 么l 6 Ebrill 2014

Os yw perchennog y rhent-d芒l yn hysbys, bydd Cofrestrfa Tir EF yn anfon rhybudd am y cais i ddileu鈥檙 rhybudd am y rhent-d芒l. Bydd y rhybudd yn cynnwys manylion yr ansicrwydd yn ymwneud 芒 Deddf Cyfyngiadau 1980. Os nad yw perchennog y rhent-d芒l yn hysbys neu os yw anfon rhybudd yn annhebygol o fod yn effeithiol, bydd Cofrestrfa Tir EF yn ystyried y cais yn y ffordd arferol. Os nad yw鈥檙 cofrestrydd yn fodlon bod y rhent-d芒l wedi dod i ben, gall nodi yn y gofrestr fanylion yr amgylchiadau y mae鈥檙 ceisydd yn honni bod y budd wedi ei bennu (rheol 87(4) o Reolau Cofrestru Tir 2003).

8.3 Ceisiadau o dan y darpariaethau trosiannol (Atodlen 12, paragraff 18 i Ddeddf Cofrestru Tir 2002)

Nid yw鈥檙 newid i Ddeddf Cyfyngiadau 1980 yn effeithio ar geisiadau darpariaethau trosiannol oherwydd mae鈥檔 rhaid bod y cyfnod meddiant gwrthgefn wedi cael ei gwblhau erbyn 13 Hydref 2003.

Lle bo鈥檙 rhent-d芒l, testun y cais, hefyd yn effeithio ar dir arall (ac nid oes dosraniad ffurfiol) mae posibilrwydd y gallai rhywun heblaw鈥檙 ceisydd fod wedi talu鈥檙 rhent (er enghraifft, o dan ddosraniad anffurfiol). Byddai hyn yn atal unrhyw gyfnod cyfyngu rhag rhedeg ac felly鈥檔 atal terfyniad y rhent-d芒l gan feddiant gwrthgefn. Yn y sefyllfa hon, gallai fod yn anodd i geisydd ddarparu tystiolaeth foddhaol o feddiant gwrthgefn a fyddai鈥檔 caniat谩u i gais fynd yn ei flaen. Ar gyfer ceisiadau i ddileu rhybudd am rent-d芒l digofrestredig sydd hefyd yn effeithio ar dir arall, os nad oes tystiolaeth ddigonol nad oes unrhyw un wedi talu鈥檙 rhent, gellir ystyried cofnod 鈥榟onedig鈥� o dan reol 87 (4) o Reolau Cofrestru Tir 2003.

9. Amddiffyniad cyn cofrestru鈥檙 sgwatiwr

Ni fyddwn yn cofrestru teitl sgwatiwr i dir digofrestredig oni bai bod tystiolaeth o feddiant gwrthgefn am o leiaf 12 mlynedd. At hyn, yn y cyfamser, ni all y sgwatiwr gyflwyno rhybuddiad yn erbyn cofrestriad cyntaf (yn amodol ar yr hyn sy鈥檔 cael ei ddweud yn y paragraff nesaf). Bydd y sgwatiwr yn honni bod yn berchennog ystad gyfreithiol mewn tir ar sail meddiant, ac ni ellir cyflwyno rhybuddiad ar sail perchnogaeth o ystad rydd-ddaliol mewn tir (adran 15(1)(a) ac adran (3)((a)(i) o Ddeddf Cofrestru Tir 2002) mewn perthynas 芒鈥檙 ystad y mae gan y sgwatiwr deitl iddi (Rosenberg yn erbyn Cook (1881) 8 QBD 162, 165, ys dywedwyd gan Jessel MR). Ac nid ydym yn credu y gall sgwatiwr honni i gael hawl i fudd sy鈥檔 effeithio ar ystad amodol (ystad mewn tir y perchennog ar bapur). Mae adran 15(1)(b) ac adran 132(3) o Ddeddf Cofrestru Tir 2002 yn darparu bod cyfeiriadau at fudd sy鈥檔 effeithio ar ystad yn 鈥渉awl wrthwynebus yn effeithio ar y teitl i鈥檙 ystad鈥�: mae鈥檔 anodd gweld sut y gellid disgrifio ystad rydd-ddaliol sgwatiwr, cyn i鈥檙 cyfnod cyfyngu ddod i ben, fel hawl wrthwynebus yn effeithio ar deitl y perchennog ar bapur. Fodd bynnag, mae鈥檔 bosibl na fydd y sgwatiwr yn colli budd meddiant gwrthgefn pan fydd y teitl papur yn cael ei gofrestru am y tro cyntaf. Bydd y cofrestriad cyntaf yn gamgymeriad os yw鈥檔 digwydd ar 么l i鈥檙 teitl papur gael ei ddileu, felly dylai鈥檙 sgwatiwr allu gwneud cais am newidiad (paragraff 5 o Atodlen 4 i Ddeddf Cofrestru Tir 2002) (gan fod y teitl cofrestredig wedi cau) a chais am gofrestriad cyntaf o鈥檌 deitl ei hun. Os oes gan y sgwatiwr union feddiannaeth neu os yw鈥檙 perchennog cyntaf wedi cael rhybudd o ystad y sgwatiwr, bydd yr ystad sydd wedi ei breinio yn y perchennog yn ddarostyngedig i鈥檙 ystad honno: adran11(4)(b) a (c) o Ddeddf Cofrestru Tir 2002. Ni fydd newid y gofrestr, felly, yn cael effaith niweidiol ar deitl y perchennog. Mae hyn yn golygu na fydd y newid yn arwain at gywiriad, ac ni fydd gan y perchennog hawl i indemniad os yw鈥檙 teitl yn gaeedig: paragraff 1(1)(a) a 11(2)(b) o Atodlen 8 i Ddeddf Cofrestru Tir 2002. Os ceir y cofrestriad cyntaf cyn i鈥檙 teitl papur gael ei ddileu ond bod y sgwatiwr yn aros mewn meddiant gwrthgefn, gall wneud cais i gofrestru fel perchennog yr ystad gofrestredig o dan Atodlen 6 i Ddeddf Cofrestru Tir 2002 ar ddiwedd cyfnod 10 mlynedd o feddiant gwrthgefn (Er mwyn bodloni paragraff 1 o Atodlen 6).

Ymddengys bod y sefyllfa yn wahanol pan fydd y sgwatiwr yn olynydd yn y teitl i sgwatiwr cynharach sydd wedi trosglwyddo鈥檙 ystad feddiannol. Os nad yw鈥檙 sgwatiwr yn gwneud cais am gofrestriad cyntaf o fewn 2 fis i drosglwyddiad yr ystad feddiannol, bydd y teitl i鈥檙 ystad yn dychwelyd i鈥檙 trosglwyddwr/sgwatiwr cyntaf, a fydd yn ei dal ar ymddiried noeth ar gyfer y sgwatiwr (adrannau 6 a 7 o Ddeddf Cofrestru Tir 2002). Ymddengys y byddai鈥檙 un dychweliad yn digwydd pe bai鈥檙 sgwatiwr yn gwneud cais am gofrestriad cyntaf ond bod y cais yn cael ei ddileu (Sainsbury鈥檚 Supermarket Cyf yn erbyn Olympia Homes Cyf [2005] EWHC 1235 yn [67]-[71]). Felly, bydd gan y sgwatiwr fudd llesiannol yn yr ystad rydd-ddaliad hon a gall, os yw鈥檔 dymuno (Rhaid i unigolyn gyflwyno rhybuddiad heb achos rhesymol; mae鈥檙 ddyletswydd hon yn berthnasol i unrhyw un sy鈥檔 dioddef niwed yn sgil ei thorri: adran 77 o Ddeddf Cofrestru Tir 2002), gyflwyno rhybuddiad yn erbyn cofrestriad cyntaf ar y sail fod ganddo hawl i fudd sy鈥檔 effeithio ar ystad rydd-ddaliad gyfreithiol mewn tir (adran 15(1)(b) o Ddeddf Cofrestru Tir 2002. Yr ystad rydd-ddaliol berthnasol yw鈥檙 ystad feddiannol sy鈥檔 destun trosglwyddiad gan y sgwatiwr blaenorol), yn hytrach na bod yn berchennog ystad o鈥檙 fath. Noder bod y rhesymeg hon yr un mor berthnasol p鈥檜n ai a yw鈥檙 teitl dogfennol wedi鈥檌 ddileu erbyn i鈥檙 ystad feddiannol gael ei throsglwyddo ai peidio.

Mae hawl y sgwatiwr i gael ei gofrestru o dan baragraff 18 o Atodlen 12 i Ddeddf Cofrestru Tir 2002 yn hawl berchnogol ac mae鈥檔 gallu bod yn fudd gor-redol. Ni chollir yr hawl o ganlyniad i gofrestru trosglwyddiad neu warediad cofrestradwy arall ar gyfer cydnabyddiaeth 芒 gwerth, ar yr amod bod y sgwatiwr yn parhau i fod yn union feddiannydd adeg y gwarediad (adran 29(2)(a)(ii); paragraff 2 o Atodlen 3 i Ddeddf Cofrestru Tir 2002, . Nid oes sicrwydd a oes angen union feddiannaeth adeg cofrestru鈥檙 gwarediad i鈥檙 hawl fod yn fudd gor-redol: Thomson yn erbyn Foy [2009] EWHC 1076).

10. Atodiad: datganiad o wirionedd

Dull o ddarparu tystiolaeth i gefnogi cais yw datganiad o wirionedd. O ganlyniad i newidiadau a wnaed gan Reolau Cofrestru Tir (Newidiad) 2008, gellir ei dderbyn at ddibenion cofrestru tir yn lle datganiad statudol.

Fe鈥檌 mabwysiadwyd gan Gofrestrfa Tir EF yn dilyn y cynsail a osodwyd gan y llysoedd sifil i dderbyn datganiad o wirionedd fel tystiolaeth yn lle affidafid neu ddatganiad statudol.

10.1 Gofynion

At ddibenion cofrestru tir, diffinnir datganiad o wirionedd fel a ganlyn (rheol 215A o Reolau Cofrestru Tir 2003):

• fe鈥檌 gwneir yn ysgrifenedig
• rhaid iddo gael ei lofnodi gan yr unigolyn sy鈥檔 ei wneud (os nad yw鈥檔 gallu llofnodi 鈥� gweler Datganiad o wirionedd a wneir gan unigolyn nad yw鈥檔 gallu ei lofnodi)
• nid oes rhaid iddo gael ei dyngu na鈥檌 dystio
• rhaid iddo gynnwys datganiad o wirionedd ar y ffurf ganlynol: 鈥楥redaf fod y ffeithiau a鈥檙 materion a gynhwysir yn y datganiad hwn yn wir.鈥�
• os yw trawsgludwr yn gwneud y datganiad neu鈥檔 ei lofnodi ar ran rhywun arall, rhaid i鈥檙 trawsgludwr ei lofnodi yn ei enw ei hun a nodi ei swyddogaeth 鈥� gweler Llofnod gan drawsgludwr

10.2 Datganiad o wirionedd wedi ei lofnodi gan unigolyn nad yw鈥檔 gallu darllen

Os yw datganiad o wirionedd i鈥檞 lofnodi gan unigolyn nad yw鈥檔 gallu ei ddarllen, rhaid iddo:

• gael ei lofnodi ym mhresenoldeb trawsgludwr
• cynnwys tystysgrif a wnaed ac a lofnodwyd gan y trawsgludwr ar y ffurf ganlynol:

10.3 Datganiad o wirionedd gan unigolyn nad yw鈥檔 gallu ei lofnodi

Lle y mae datganiad o wirionedd i鈥檞 wneud gan unigolyn nad yw鈥檔 gallu ei lofnodi, rhaid iddo:

• nodi enw llawn yr unigolyn hwnnw
• gael ei lofnodi gan drawsgludwr yn 么l cyfarwyddyd ac ar ran yr unigolyn hwnnw
• cynnwys tystysgrif wedi ei gwneud a鈥檌 llofnodi gan y trawsgludwr hwnnw ar y ffurf ganlynol:

10.4 Llofnod gan drawsgludwr

Lle y mae trawsgludwr yn gwneud datganiad o wirionedd, neu lle y mae trawsgludwr yn gwneud ac yn llofnodi tystysgrif ar ran rhywun sydd wedi gwneud datganiad ond nad yw鈥檔 gallu ei ddarllen neu ei lofnodi, rhaid i鈥檙 trawsgludwr:

• ei arwyddo yn ei enw ei hun ac nid yn enw ei gwmni neu gyflogwr
• rhaid iddo nodi ym mha swyddogaeth mae鈥檔 ei arwyddo a lle bo鈥檔 briodol, enw ei gwmni neu gyflogwr

11. Pethau i鈥檞 cofio