天美影院

Ysgrifennydd Cymru yn siarad yn nigwyddiad y Sefydliad Materion Cymreig gan nodi ei weledigaeth ar gyfer datganoli yng Nghymru.

Mae Stephen Crabb wedi pennu Dydd G诺yl Dewi y flwyddyn nesaf fel dyddiad cau ar gyfer sicrhau cytundeb trawsbleidiol ar ddyfodol datganoli yng Nghymru.

Mae ei araith yn nodi鈥檙 hyn y mae鈥檔 gobeithio ei gyflawni erbyn Dydd G诺yl Dewi a鈥檙 modd y mae鈥檔 bwriadu gwneud hynny.

Dywedodd Mr Crabb:

Bore da. Diolch i chi am eich croeso caredig.

Hoffwn ddechrau drwy ddiolch i鈥檔 trefnyddion Acuity Law a鈥檙 Sefydliad Materion Cymreig am fy ngwahodd i yma i siarad. Mae鈥檙 Sefydliad wedi gwneud cymaint ers iddo gael ei sefydlu 27 mlynedd yn 么l i hyrwyddo trafodaeth ynghylch dyfodol Cymru ac rwy鈥檔 parchu ei waith yn fawr iawn.

Mae鈥檔 bleser gen i achub ar y cyfle hwn i amlinellu fy ngweledigaeth ar gyfer camau nesaf datganoli yng Nghymru a鈥檙 rhaglen waith rwyf wedi鈥檌 chychwyn i wireddu鈥檙 weledigaeth hon.

Yn gyntaf, hoffwn nodi rhywfaint o gyd-destun personol.

Rwy鈥檔 hanu o Sir Benfro 鈥� yn ddaearyddol ar ymylon Cymru, yn agosach at Iwerddon nag at Gaerdydd, wedi鈥檌 rhannu鈥檔 ddiwylliannol ac yn ieithyddol, ac wedi鈥檌 hadnabod ers canrifoedd fel 鈥淟ittle England Beyond Wales鈥�.

Treuliais fy mlynyddoedd ffurfiannol yn bennaf yn Hwlffordd, yng nghanol Sir Benfro, ond hefyd yn nhref iard longau Greenock ar lannau afon Clyde yn yr Alban.

Cefais fy magu i fod yn hynod falch o鈥檓 gwreiddiau Cymreig ac Albanaidd ac yn hynod falch o鈥檙 Undeb, gan ddeall o oedran ifanc fod Prydeindod yn golygu bod yn gymysgedd o鈥檙 hyn a鈥檙 llall; gwybod bod y Deyrnas Unedig yn deulu o wledydd gwahanol sydd wedi鈥檜 huno yn sgil y ffaith eu bod yn rhannu鈥檙 un ynysoedd ac am fod manteision undod yn llawer mwy na chostau rhannu; a chredu bod yr Undeb mewn sawl ffordd wedi bod yn stori lwyddiant anhygoel o ran hanes Ewrop a鈥檙 byd.

Roeddwn i 鈥� ac rwy鈥檔 parhau i fod 鈥� yn Unoliaethwr i鈥檙 carn.

Fel Dinas Caerdydd, pleidleisiodd Sir Benfro yn erbyn creu鈥檙 Cynulliad Cenedlaethol yn 1997 mewn refferendwm cytbwys iawn. Cyfrifoldeb ein cymdogion yn Sir Gaerfyrddin oedd penderfynu ar ffawd y wlad.

Felly o ran datganoli, mae鈥檔 ddigon gwir dweud ein bod wedi cynhesu at y syniad yn hwyr.

Ac mae hynny鈥檔 wir am fy mhlaid wleidyddol i hefyd. Am resymau鈥檔 ymwneud 芒鈥檔 hanes a鈥檔 rhagolwg ni鈥檔 hunain, roedd datganoli鈥檔 ymddangos yn gysyniad dieithr n么l yn 1997. Felly aethom ati鈥檔 frwd i frwydro dros y status quo.

Rydyn ni i gyd yn deall erbyn hyn bod datganoli, yn hytrach na bod yn elyn i鈥檙 Undeb, yn gallu bod yn anadl einioes i鈥檙 Undeb - os caiff ei wneud yn iawn.

A dyma ein sefyllfa ni heddiw eto - sefyllfa lle bo angen ail-lunio鈥檙 Undeb er mwyn iddo oroesi drwy鈥檙 ganrif hon.

Yn ystod yr haf, ymwelais 芒鈥檙 Alban deirgwaith i ymgyrchu ochr yn ochr ag actifyddion o鈥檙 blaid Geidwadol, Llafur a鈥檙 Democratiaid Rhyddfrydol i amddiffyn yr Undeb. Ond cefais f鈥檃tgoffa unwaith eto ar yr ymweliadau hynny pa mor bell i ffwrdd mae San Steffan o fywydau鈥檙 rhan fwyaf o Albanwyr.

Sefais y tu mewn i鈥檙 Senedd wag yn Holyrood un prynhawn gyda Ruth Davidson a chefais fy nharo gan y ffaith nad cysgod i Senedd San Steffan mohoni; mae鈥檔 senedd lawn ynddi鈥檌 hun; dyma ble y daw Albanwyr i chwilio am atebion i gynifer o鈥檙 materion sy鈥檔 bwysig iddyn nhw, ac mae鈥檙 Senedd hon yma i aros.

A鈥檙 cynnydd hwn mewn cyfreithlondeb a chymhwysedd ac awdurdod yn ddiau yw llwybr ein Cynulliad ni - oherwydd mae鈥檙 bobl yng Nghymru wedi pennu鈥檙 tynged hwnnw.

Gadewais yr Alban ar y nos Fercher cyn y Refferendwm yn bendant na fyddai pethau byth yr un peth eto o ran ein cyfansoddiad - waeth beth fyddai鈥檙 canlyniad y noson ganlynol.

Ac felly yn sgil penderfyniad yr Alban i aros yn rhan o鈥檙 DU, cododd cyfle unigryw i ail-lunio dyfodol ein Hundeb. Gwneud i鈥檙 Deyrnas Unedig weithio i鈥檔 holl wledydd. A chyflawni dyheadau鈥檙 bobl ar yr ynysoedd hyn sydd am gael llais cryfach o ran eu materion a鈥檜 sefydliadau eu hunain.

Ac ar risiau Stryd Downing ar y bore Gwener eglurodd y Prif Weinidog ei fod am weld Cymru wrth wraidd y cam newydd hwn o feddwl a thrafod ynghylch cyfansoddiad y Deyrnas Unedig.

Heddiw, hoffwn i esbonio sut y byddwn ni鈥檔 cyflawni鈥檙 addewid honno, a pha fath o Gymru yr hoffem ei gweld o ganlyniad.

Mae gan y Llywodraeth hon eisoes hanes cadarn o sicrhau datganoli i Gymru.

Yn 2011, cawsom refferendwm ar bwerau deddfu llawn ar gyfer y Cynulliad, a arweiniodd at y Cynulliad yn gallu deddfu ar draws ystod lawn ei feysydd polisi datganoledig.

Yr un flwyddyn, sefydlwyd y Comisiwn ar Ddatganoli yng Nghymru, sef Comisiwn 鈥淪ilk鈥�, i ystyried yr achos dros ddatganoli pwerau treth a benthyca i Gymru a pha un a oedd angen unrhyw newidiadau i bwerau鈥檙 Cynulliad.

Cyhoeddodd y Comisiwn hwnnw ddau adroddiad unfrydol yn argymell pwerau datganoli pellach sylweddol i Gymru, adroddiadau a lywiwyd gan ymgynghoriad cyhoeddus eang ledled Cymru a mewnbwn cynrychiolwyr gwleidyddol.

Gwnaethom gyhoeddi Bil Cymru, a fydd yn gweithredu bron bob un o argymhellion Rhan I o Gomisiwn Silk, gan ddatganoli amrywiaeth o bwerau treth a benthyca i Gymru yn cynnwys y dreth tirlenwi, y dreth stamp ar dir ac, yn amodol ar refferendwm, rhywfaint o dreth incwm.
Ers dod yn Ysgrifennydd Gwladol rwyf wedi diwygio鈥檙 Bil i ddileu鈥檙 cyfyngiad lle caiff cyfraddau eu 鈥� cloi鈥� ar bwerau treth incwm a datganoli i鈥檙 Cynulliad y penderfyniad ar b鈥檜n a ddylid caniat谩u i bobl ifanc 16 a 17 oed bleidleisio yn y refferendwm treth.

O dan y Bil hwn, am y tro cyntaf, bydd Llywodraeth Cymru yn atebol am gynyddu faint o arian y bydd yn ei wario. Mae鈥檙 Bil bellach yn agos谩u at ddiwedd ei daith drwy鈥檙 senedd a byddwn yn disgwyl iddo gael Cydsyniad Brenhinol ddechrau鈥檙 Flwyddyn Newydd.

Rwyf am i Lywodraeth Cymru alw refferendwm cyn gynted 芒 phosibl unwaith y bydd y Bil yn dod i rym, er mwyn rhoi鈥檙 pwerau treth incwm ar waith. Bydd hyn yn adnodd pwerus i Lywodraeth Cymru er mwyn helpu economi Cymru i fod yn fwy deinamig. A bydd yn gwneud Llywodraeth Cymru yn fwy atebol i bobl Cymru.

Ond mae ymgyrch refferendwm yr Alban wedi sbarduno鈥檙 drafodaeth ymhellach ynghylch sut y dylid datblygu鈥檙 Undeb, ac yn allweddol, ynghylch y pwerau pellach y dylid eu datganoli i wledydd unigol y Deyrnas Unedig. Rydyn ni鈥檔 deall hynny.

Ac felly yn sgil y refferendwm, sefydlodd y Llywodraeth bwyllgor Cabinet newydd, dan gadeiryddiaeth William Hague, Arweinydd T欧鈥檙 Cyffredin, ac wrth gwrs Ysgrifennydd Gwladol Cymru gynt, i oruchwylio鈥檙 gwaith hwn ar y cyfansoddiad. Mae鈥檙 pwyllgor hwnnw, yr wyf yn aelod ohono, yn ystyried pwerau datganoledig i Gymru, Lloegr a Gogledd Iwerddon ynghyd 芒 phwerau newydd i鈥檙 Alban.

Mae gennym ni yn awr gyfle unigryw i ail-lunio dyfodol ein Hundeb. O bosibl am ddegawdau i ddod. Mae yna awydd i newid. Mae pobl am gael llais cryfach dros eu materion eu hunain. Mae鈥檔 ddigamsyniol yn yr Alban. Yn ddirnadwy yn Lloegr. Ac yn gyffyrddadwy yng Nghymru. Ac mae鈥檔 deimlad na ellir ei anwybyddu, ac na fydd yn cael ei anwybyddu.

Ac rwy鈥檔 benderfynol na ddylai Cymru gael ei gadael ar 么l yn y drafodaeth bresennol ar ddatganoli. Rwyf am i ni fanteisio ar y cyfle hwn, y foment unigryw hon yn hanes ein cenedl, i ystyried yn gadarnhaol sut yr awn ati i sicrhau鈥檙 setliad datganoli gorau posibl i Gymru.

Rwyf am symud ymlaen mewn modd realistig, agored a phragmatig.

Ac ar ddiwedd hyn i gyd rwyf am gael setliad datganoli i Gymru sy鈥檔 gryfach ac yn fwy cytbwys, sy鈥檔 gweithio i bobl Cymru. Ac mae hynny鈥檔 cynnwys Llywodraeth Cymru sy鈥檔 fwy atebol i鈥檙 bobl sy鈥檔 ei hethol.

Yn fras, rwyf am gael setliad datganoli clir, cadarn a pharhaol i Gymru:

• Setliad sy鈥檔 rhoi terfyn ar y drafodaeth gyson, flinderus ynghylch pwerau sydd wedi bod yn rhan annatod o wleidyddiaeth Cymru ers 15 mlynedd ond nad yw pleidleiswyr yng Nghymru yn gallu uniaethu 芒 hi mwyach, ac sy鈥檔 gadael i鈥檙 Cynulliad a Llywodraeth Cymru fwrw ati i sicrhau twf economaidd a gwella gwasanaethau cyhoeddus. Mae gan Gymru botensial economaidd gwych - fel y bydd Uwchgynhadledd Fuddsoddi鈥檙 DU yng Nghasnewydd yn ei ddangos. Felly beth am roi鈥檙 gorau i鈥檙 dadlau ynghylch datganoli a chanolbwyntio ar roi hwb i economi Cymru;

• Setliad sy鈥檔 meithrin cydweithrediad nid gwrthdaro rhwng y naill ben i鈥檙 M4;

• A setliad sy鈥檔 gweithio i bobl Cymru, lle byddant yn deall pa benderfyniadau a gaiff eu gwneud ar lefel y DU, a pha rai a gaiff eu gwneud yma yng Nghaerdydd. A pham.

Felly sut byddwn ni鈥檔 cyflawni hyn? Fy nod i yw ceisio consensws trawsbleidiol ar setliad hirdymor sefydlog i Gymru. Yn anffodus, mae hanes datganoli yng Nghymru wedi bod yn un o anawsterau, tindroi a mantais wleidyddol. Un o ddiffyg a meddwl byrdymor.

Mae angen i ni roi terfyn ar y broses o chwarae鈥檔 barhaus 芒鈥檙 setliad datganoli. Beth am i ni daro鈥檙 hoelen ar ei phen o safbwynt datganoli. Yn y tymor hwy.

Drwy鈥檙 broses drawsbleidiol hon, rwy鈥檔 bwriadu cyhoeddi, erbyn Dydd G诺yl Dewis, set o ymrwymiadau, y mae鈥檙 pedair prif blaid wleidyddol yng Nghymru wedi cytuno arnynt, ar ddyfodol datganoli yng Nghymru. Byddai鈥檙 ymrwymiadau hynny鈥檔 sail, yn 鈥渓linell sylfaenol鈥�, ar gyfer gweithredu ar ddatganoli yng Nghymru ar 么l yr Etholiad Cyffredinol fis Mai nesaf.

Mae hyn yn golygu y bydd pobl yng Nghymru yn gwybod, waeth pa blaid fydd yn ennill yr Etholiad Cyffredinol, y caiff set o ymrwymiadau y cytunwyd arnynt ei gweithredu yn y Senedd nesaf. Rwy鈥檔 obeithiol y byddwn ni鈥檔 gallu cytuno鈥檔 eang ar ddyfodol Cymru, a phennu鈥檙 cyfeiriad ar gyfer sicrhau bod datganoli yng Nghymru ar y trywydd iawn yn y dyfodol.

Nid yw鈥檙 broses hon yn un heb risg ynghlwm, wrth gwrs. Mae pobl wedi dweud wrthyf fod fy ngobeithion am ddull cydsyniol o weithredu yn 鈥渦chelgeisiol鈥�. Ond rwy鈥檔 optimistaidd. Rwy鈥檔 teimlo bod yr holl bleidiau yn barod i fachu ar y cyfle; anghofio am eiliad eu bod yn anghydweld.

Mae鈥檔 anochel y bydd pynciau na fydd y pedair plaid wleidyddol yn gallu cytuno arnynt. Mae hynny鈥檔 ddigon teg yn ein democratiaeth ni. Ac mae hynny鈥檔 golygu, yn yr etholiad fis Mai nesaf, y bydd gan etholwyr ddewis rhwng y pleidiau gwleidyddol ar i ba raddau y dylid rhoi mwy o bwerau datganoli i Gymru a natur y pwerau hynny. Dewis a gaiff ei ategu gan linell sylfaen gadarn ar gyfer newid y bydd y pedair plaid yn ymrwymo iddo.

Bydd trafodaethau rhwng y pleidiau gwleidyddol yn ategu鈥檙 broses hon. Rwyf eisoes wedi dechrau鈥檙 drafodaeth honno, a chefais drafodaeth gynhyrchiol ac adeiladol iawn fis diwethaf ag arweinyddion Cymru y pleidiau gwleidyddol yn San Steffan. Byddwn yn cyfarfod eto鈥檙 wythnos nesaf i barhau 芒鈥檔 trafodaethau.

Ac, wrth gwrs, byddwn yn cyfarfod ag arweinyddion y pedair plaid yma yn y Cynulliad i wrando ar eu barn. Gwn fod yr arweinyddion hynny wedi bod yn trafod datganoli ar gyfer y dyfodol a, fis diwethaf, fod y Cynulliad wedi cymeradwyo cynnig trawsbleidiol a oedd yn nodi ei flaenoriaethau ar gyfer dyfodol datganoli yng Nghymru. Edrychaf ymlaen at drafod y blaenoriaethau hynny ag arweinyddion y pleidiau yn fuan.

Byddaf hefyd yn ceisio barn busnesau Cymru a鈥檙 gymdeithas ddinesig yng Nghymru ar ba fath o ddyfodol y maen nhw鈥檔 ei ragweld o safbwynt datganoli. Nid yw hynny鈥檔 golygu ailadrodd y gwaith ymgynghori helaeth a wnaed gan Gomisiwn Silk. Ond byddaf yn ymhelaethu ar hynny. Mae datganoli yn rhy bwysig i鈥檞 adael i鈥檙 gwleidyddion.

Mae nifer o elfennau gwahanol i鈥檙 gwaith hwn:

Fframwaith Cadw Pwerau

Yn gyntaf, mae鈥檙 cwestiwn hollbwysig sef pa fodel datganoli sy鈥檔 briodol i Gymru. Gwyddom ni i gyd am y problemau gyda鈥檙 model datganoli presennol a 鈥済yflwynwyd鈥� i ni. Mae鈥檔 gymhleth. Mae鈥檔 golygu bod y ffin datganoli yn amlwg yn annelwig ac yn aneglur. Ac, yn allweddol, mae wedi golygu penderfynu ar gyfreithiau, y dylid penderfynu arnynt yng Nghymru, yn y Goruchaf Lys. All hynny ddim bod yn iawn.

Rwyf am i ddatganoli yng Nghymru fod yn eglur. Rwyf am i bobl allu deall pwy sy鈥檔 gyfrifol am beth. Ac rwyf am i bobl Cymru a鈥檜 cynrychiolwyr etholedig benderfynu ar gyfreithiau Cymru, nid cyfreithwyr yn Llundain.

Dyna pam fy mod i wedi gofyn i鈥檓 Swyddfa weithio ar fframwaith cadw pwerau i Gymru 鈥� y model sydd ar waith yn yr Alban. Mae鈥檔 golygu dull gwahanol ar gyfer datganoli yng Nghymru. Yn lle diffinio beth sydd wedi鈥檌 ddatganoli, fel y mae鈥檙 setliad presennol yn ei wneud, byddai鈥檔 diffinio pa bwerau sydd wedi鈥檜 cadw i Senedd y DU. Tybir drwy ddiffyg felly y bydd unrhyw beth nad yw鈥檔 cael ei gadw, wedi鈥檌 ddatganoli.

Nid newid technegol syml mo hyn. Mae鈥檔 arwydd o鈥檙 ffydd a鈥檙 parch sydd gennym at Gynulliad Cenedlaethol Cymru.

Roedd hwn yn argymhelliad allweddol yn ail adroddiad Comisiwn Silk, ac mae cefnogaeth drawsbleidiol glir i鈥檙 newid hwn eisoes, yn San Steffan ac yn y Cynulliad.

Nid yw model cadw pwerau yn ateb yr holl gwestiynau anodd ynghylch cymhwysedd ond bydd yn darparu ffin gliriach ar gyfer datganoli yng Nghymru, a鈥檙 fframwaith priodol ar gyfer datganoli pellach.

Bydd model cadw pwerau yn sefyll prawf amser ac yn cyflawni鈥檙 setliad sefydlog a pharhaol sydd ei angen ar fyrder ar Gymru.

A dim ond model cadw pwerau fydd yn cau pen y mwdwl o ran cwestiynau datganoli afresymol yn cael eu setlo gan gyfreithwyr yn Llundain yn hytrach na chan bobl Cymru a鈥檜 cynrychiolwyr etholedig.

Erbyn 1 Mawrth byddaf yn cyhoeddi braslun o fframwaith cadw pwerau i Gymru. Bydd hynny鈥檔 sail gadarn i ddeddfu鈥檔 gynnar yn y Senedd nesaf i gyflwyno鈥檙 model i Gymru.

Datganoli Pellach

Mae gwaith ailfodelu鈥檙 setliad presennol i ddarparu sail fwy manwl, clir a sefydlog i ddatganoli yng Nghymru yn ddechrau da. Ond mae angen i ni wneud mwy byth. Mae angen i ni ofyn i鈥檔 hunain: a oes gan y Cynulliad a Llywodraeth Cymru y pwerau priodol i helpu i greu鈥檙 swyddi a鈥檙 twf economaidd sydd eu hangen ar Gymru. Neu a allent wneud mwy, gyda mwy?

Rwy鈥檔 deall awydd pobl yng Nghymru i gael llais cryfach dros eu materion eu hunain. Rwy鈥檔 cydnabod bod pobl Cymru wedi pleidleisio am fwy o ddatganoli bob tro y maent wedi cael cyfle i wneud hynny. Ac os caiff pwerau pellach eu datganoli, dylem fod yn glir ynghylch diben gwneud hynny; beth fyddai鈥檙 fantais i Gymru? Sut y byddai pwerau pellach yn helpu i greu swyddi a thwf economaidd?

Mae gennym ni waith heb ei orffen ar ffurf ail adroddiad Comisiwn Silk. Gwnaeth y Comisiwn 61 o argymhellion yn yr adroddiad hwnnw yn nodi鈥檙 pwerau pellach a ddylai gael eu datganoli i Gymru a sut y gellir gwella鈥檙 modd y bydd Llundain a Chaerdydd yn gweithio.

Felly, yn ail, rwyf am weithio鈥檔 drawsbleidiol, gyda Llywodraeth Cymru, i nodi pa rai o鈥檙 argymhellion hynny ar gyfer datganoli pellach y gallwn gytuno arnynt.
Un o鈥檙 argymhellion hynny oedd symud i fodel cadw pwerau, ac felly mae ein hymdrech i gytuno ar fater wedi dechrau鈥檔 gadarnhaol. Rwy鈥檔 hyderus y gallwn ddod i gytundeb trawsbleidiol ar sawl mater arall hefyd.

Byddaf yn siarad 芒 phobl allweddol eraill hefyd. Yr wythnos nesaf, er enghraifft, byddaf yn cwrdd 芒 Llywydd y Cynulliad, y Fonesig Rosemary Butler, sydd 芒 barn glir ar faterion fel trefniadau ac arferion gwaith y Cynulliad ar gyfer etholiadau鈥檙 Cynulliad. Ac rwy鈥檔 awyddus iawn i glywed y dadleuon hyn.

Comisiwn Smith

Mae gwaith yn mynd rhagddo yn yr Alban wrth gwrs i gryfhau pwerau Senedd yr Alban yn y DU. Mae comisiwn, dan arweiniad yr Arglwydd Smith o Kelvin, yn arwain proses drawsbleidiol i gytuno ar fanylion y pwerau hynny.

Ar ddiwedd y mis hwn, bydd Comisiwn Smith yn cyhoeddi set unedig o gynigion, 鈥楶enawdau鈥檙 Cytundeb鈥�, gydag argymhellion ar gyfer datganoli pellach i Senedd yr Alban. Bydd y broses hon yn arwain at Lywodraeth y DU yn cyhoeddi cymalau drafft erbyn 25 Ionawr a fydd yn nodi鈥檙 pwerau pellach i鈥檞 datganoli.

Bydd hi鈥檔 bwysig i ni nodi鈥檙 cynigion sy鈥檔 deillio o Gomisiwn Smith sy鈥檔 mynnu ystyriaeth a dadansoddiad pellach i Gymru. Dyma drydedd elfen y gwaith rydyn ni鈥檔 ei gychwyn.

Dydw i bendant ddim yn dweud y bydd yr hyn sy鈥檔 iawn i鈥檙 Alban o reidrwydd yn iawn i Gymru. I鈥檙 gwrthwyneb. Credaf ei bod hi鈥檔 bwysig i bob un o鈥檙 setliadau datganoledig gael y pwerau priodol ar gyfer y wlad benodol honno.

Ond ddylwn ni ddim gadael i鈥檙 cyfle a gyflwynir gan Gomisiwn Smith ein pasio ni heb feddwl pa rai o鈥檌 gynigion y mae angen eu hystyried ymhellach yng nghyd-destun Cymru.

Cyllid

Yn bedwerydd, rwy鈥檔 cydnabod bod cwestiynau ynghylch cyllid teg i Gymru.

Gwn fod pobl yn pryderu am faint o gyllid sydd ar gael i wasanaethau cyhoeddus Cymru. Mae鈥檔 bryder a fynegir yn aml pan fyddaf yn siarad 芒 busnesau a phobl ledled Cymru.

Rydyn ni i gyd wedi clywed y ffigur o 拢300m y flwyddyn o dangyllido a nodwyd gan yr Athro Gerry Holtham n么l yn 2010.

Mae鈥檔 wir yn ystod y deng mlynedd hyd at 2010 fod y lefelau cyllido ar gyfer gwasanaethau datganoledig yng Nghymru wedi cyrraedd yn agosach byth at y lefelau ar gyfer gwasanaethau cyfatebol yn Lloegr. Ond ers hynny mae鈥檙 gwrthwyneb wedi digwydd, fel bod y cyllid i wasanaethau cyhoeddus Cymru bellach tua 15% yn uwch na鈥檙 cyllid cyfatebol yn Lloegr. Mae hyn tua鈥檙 lefel a oedd yn dderbyniol ym marn yr Athro Holtham pan luniodd ei adolygiad.

N么l yn 2012 cytunom ar broses gyda Llywodraeth Cymru i sicrhau bod lefelau cyllido yn cael eu hadolygu鈥檔 barhaus ac i weithio i ddod o hyd i ateb pe bai鈥檔 debygol y byddai cyllid Cymru unwaith eto yn lleihau i鈥檙 un lefelau 芒鈥檙 gwariant yn Lloegr. Gan adeiladu ar hyn, mae Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU wedi cytuno i ailystyried y trefniadau ar gyfer ystyried cyllido cymharol yn sgil y pwerau ym Mil Cymru.

Ond gadewch i mi esbonio. Ni ddylid defnyddio鈥檙 mater cyllido hwn naill ai fel rhwystr i ddatganoli pellach, neu fel esgus dros berfformiad gwael. Mae鈥檙 gwahaniaeth rydyn ni鈥檔 ei drafod o ran lefelau cyffredinol y gyllideb yn fach iawn 鈥� rhwng un a dau y cant ar y mwyaf. Rwyf am weld Llywodraeth Cymru sy鈥檔 sefyll ar ei thraed yn falch ac yn dweud 鈥淣i sy鈥檔 gyfrifol amdanoch chi yn y pendraw鈥�.

Does dim dwywaith fod hon yn rhaglen waith uchelgeisiol. Ond mae gen i uchelgais i Gymru.

Rwyf am i ddatganoli yng Nghymru fod yn fwy clir, cryf a chytbwys. Ac rwyf am i Gymru ymfalch茂o mewn Undeb ar ei newydd wedd. Gyda Llywodraeth Cymru sy鈥檔 atebol i bobl Cymru, yn glir am ei r么l a鈥檌 chyfrifoldebau ac yn canolbwyntio ar y materion sydd wir yn bwysig 鈥� twf economaidd, swyddi a gwasanaethau cyhoeddus gwell.

I gyflawni hynny, mae鈥檔 briodol bod y pleidiau gwleidyddol yn anghofio am eiliad eu bod yn anghydweld er mwyn delio 芒鈥檙 mater allweddol sef beth ddylai鈥檙 setliad datganoli priodol fod i Gymru.

Dim ond drwy weithio gyda鈥檔 gilydd ar draws y sbectrwm gwleidyddol, ar draws pleidiau a rhwng y ddwy Lywodraeth, y gallwn ni ddangos i bobl Cymru cyn yr etholiad nesaf ein bod o ddifrif yngl欧n 芒 chryfhau鈥檙 pwerau datganoli a gwneud i ddatganoli weithio i bawb.

Erbyn Dydd G诺yl Dewi y flwyddyn nesaf, byddwn yn cyhoeddi canllaw, y bydd y pedair prif blaid yng Nghymru wedi cytuno arno, ar gyfer gweithredu ar ddatganoli yng Nghymru yn y Senedd nesaf.

Gall y pleidiau addo mwy byth yn eu hymrwymiadau etholiadol, ond fy addewid i i Gymru yw hyn - waeth pwy bynnag y byddwch chi鈥檔 ei ethol y flwyddyn nesaf, fe fyddwch chi鈥檔 gwybod y bydd set sylfaenol o bwerau yn dod i Gymru ac fe fyddwch chi鈥檔 gwybod beth yw model cadw pwerau.

Bydd y Senedd nesaf yn wynebu鈥檙 dasg enfawr o ail-lunio setliadau cyfansoddiadol pob rhan o鈥檙 Deyrnas Unedig, ac o ran Cymru, rwy鈥檔 awyddus i fwrw iddi ar unwaith.

Yn olaf, hoffwn gyflwyno fy her i Lywodraeth Cymru. Rwyf am weld rhagor o ddatganoli i Gymru. Ond rwyf hefyd am weld datganoli yng Nghymru 鈥� o Gaerdydd i bob cwr o鈥檔 gwlad. Rwy鈥檔 ymrwymedig i leoliaeth, ac rwyf am weld penderfyniadau鈥檔 cael eu gwneud ar y lefel fwyaf lleol posibl. Dylai hynny olygu bod mwy o benderfyniadau鈥檔 cael eu gwneud gan awdurdodau lleol a chymunedau lleol yng Nghymru, a llai o benderfyniadau鈥檔 cael eu gwneud yn ganolog, gan Lywodraeth Cymru. Mae Llywodraeth y DU wedi ailfywiogi llywodraeth leol yn Lloegr drwy ein hagenda leoliaeth ac mae鈥檔 gwireddu gweledigaeth gyffrous o ran datganoli ar gyfer adfywio鈥檙 dinasoedd gwych yng ngogledd Lloegr 鈥� 鈥渢he Northern Powerhouse鈥� 鈥� fel canolfannau o gryfder dinesig ac economaidd go iawn. Fy neges i i Lywodraeth Cymru yw y dylid gwneud yr un peth yng Nghymru.

Bydd cyfansoddiad yr 21ain ganrif yn ymwneud 芒 gwthio p诺er am i lawr 鈥� gwneud penderfyniadau datganoledig sydd wedi鈥檜 hategu gan bwerau economaidd ac ariannol go iawn i fynd i鈥檙 afael ag arloesedd a thwf. Gall hwn fod yn dempled cyffrous i Gymru hefyd.

Rwyf am weld oes newydd ar gyfer datganoli yng Nghymru. Un sy鈥檔 golygu bod trafodaethau gwleidyddol yn datblygu o鈥檙 galw am bwerau pellach, a mwy o arian, i un sy鈥檔 canolbwyntio ar y cwestiwn canolog 鈥渟ut gallwn ni ddefnyddio鈥檙 pwerau a鈥檙 adnoddau sydd gennym i sicrhau鈥檙 gorau i Gymru?鈥�.

Dyna fy ngweledigaeth i.

Pwerau at bwrpas.

Setliad sy鈥檔 cyflawni i bobl yng Nghymru.

A Llywodraeth ddatganoledig sy鈥檔 cwympo ar ei bai am ei methiannau yn ogystal 芒 dathlu ei llwyddiannau.

Diolch.