Ysgrifennydd Cymru yn cyflwyno araith fawr Blwyddyn Newydd ar yr economi
Araith Ysgrifennydd Gwladol Cymru Stephen Crabb i arweinwyr busnes yng Nghaerdydd
YR ARAITH FEL Y CAFODD EI THRADDODI:
Foneddigion a boneddigesau, Bore da. Blwyddyn newydd dda.
Dewch i mi ddechrau drwy ddymuno blwyddyn newydd dda i chi i gyd, a drwy ddiolch i chi am ddod y bore yma.
Rwyf yn falch iawn fy mod yn sefyll yma yng nghanol ein prifddinas Caerdydd 鈥� dinas 芒 threftadaeth economaidd hynod fel un o darddleoedd y chwyldro diwydiannol 鈥� ffynhonnell bwerus o dwf economaidd i Brydain o鈥檙 1800au hyd heddiw鈥�
鈥inas ddynamig 芒 dyddiau gwell fyth o鈥檌 blaen, yn fy marn i.
O鈥檙 ddinas hon, aeth glo De Cymru i bweru chwyldro diwydiannol Prydain a hefyd i鈥檞 allforio ledled y byd. Ganrif yn 么l, roedd y dociau yma yng Nghaerdydd yn trin mwy o lo nag unrhyw borthladd arall yn y byd.
Yn wir, cafodd pris rhyngwladol glo ei daro yma yng Nghaerdydd 鈥� yn adeilad y Gyfnewidfa Lo 鈥� lle llofnodwyd siec gyntaf y byd am 拢1 miliwn o bunnau, wrth gwrs.
Nid wyf am i鈥檙 dreftadaeth hon byth gael ei anghofio. Ond rwyf am i bobl weld a deall y pethau cyffrous sy鈥檔 digwydd nawr. Faint o bobl sy鈥檔 gwybod, er enghraifft, bod y dechnoleg lled-ddargludyddion waffer ar gyfer dros hanner ffonau clyfar y byd yn cael ei gweithgynhyrchu rai milltiroedd i lawr y ffordd mewn canolfan o ragoriaeth ac arloesed uwch-dechnoleg?
Caerdydd a De Cymru鈥檔 helpu i bweru chwyldro economaidd byd-eang arall.
Gallem ddweud rhywbeth tebyg am Ogledd Cymru 鈥� lle mae ffatri arloesol Airbus ym Mrychdyn nawr yn cynhyrchu adenydd i hanner awyrennau masnachol y byd.
Y dyddiau hyn, er y gall fod y cynhyrchion a gwerth cytundebau wedi newid 鈥� nid yw gwaith Cymru o helpu i bweru economi鈥檙 DU wedi newid 鈥� ac ar ddechrau 2015, ni allaf ddychmygu amser pwysicach i mi amlinellu fy ngweledigaeth economaidd i Gymru.
Felly, dewch i mi ddweud wrthych sut yr wyf yn credu y mae鈥檙 dirwedd economaidd yn edrych i Gymru ar ddechrau 2015, beth yw natur yr her hirdymor sy鈥檔 ein hwynebu, a beth yw rhai o鈥檙 risgiau allweddol sydd o鈥檔 blaenau.
Ers datganoli yn 1998, mae rhai pobl wedi ystyried mai swyddogaeth gyfansoddiadol yn unig yw Ysgrifennydd Gwladol Cymru 鈥� man canol defnyddiol rhwng San Steffan a鈥檙 Cynulliad 鈥� yn gweithredu yn y gilfach gul honno ar hyd ffin y setliad datganoli, gan esmwytho鈥檙 crychion a chynorthwyo鈥檙 gwaith o gynnal llywodraeth ddatganoledig.
Ac fel y dywedais yn y Sefydliad Materion Cymreig yn 么l ym mis Tachwedd, rwyf yn benderfynol o鈥檔 gweld yn cyflawni setliad cyfansoddiadol cryfach, mwy cytbwys 鈥� a gyda chymaint o gonsensws trawsbleidiol 芒 phosibl. Ac mae hwnnw鈥檔 ddarn pwysig o waith yr ydym yn ei wneud.
Ond nid y cyfansoddiad yw鈥檙 mater sy鈥檔 diffinio gwleidyddiaeth Cymru.
Pan fydd pobl yn gwneud penderfyniadau am y Llywodraeth yn San Steffan yn 2015 neu am Lywodraeth Cymru yn 2016, ni fyddant yn meddwl a oes angen model cadw pwerau ar Gymru ai peidio 鈥� byddant yn meddwl am y rhagolygon iddynt hwy a鈥檜 teuluoedd.
Ydy pethau鈥檔 gwella?
Oes mwy o gyfleoedd am swyddi, ydy busnesau鈥檔 ffynnu?
Ydyn ni鈥檔 gwneud cynnydd 鈥� ynteu ydyn ni鈥檔 mynd tuag yn 么l?
A phan fyddwn yn s么n am ansawdd gwasanaethau cyhoeddus 鈥� rhywbeth sy鈥檔 bwysig iawn i bobl Cymru 鈥� wel, mae gwasanaethau cyhoeddus cryf yn dibynnu ar economi sylfaenol gref.
Yn y pen draw, caiff unrhyw Lywodraeth ei barnu ar sail yr economi.
Mae cenhadaeth economaidd wrth galon y Llywodraeth Glymblaid hon 鈥� cenhadaeth i wynebu argyfwng 2010 yn uniongyrchol, sefydlogi ein cyllid cenedlaethol, codi鈥檙 economi oddi ar ei gliniau ac anelu am dwf mwy cytbwys.
Pan ofynnwyd i mi gymryd y swyddogaeth hon fis Gorffennaf diwethaf, ni roddodd y Prif Weinidog unrhyw amheuaeth i mi am yr hyn oedd i鈥檞 ddisgwyl.
Bydd yn hyrwyddwr dros adferiad economaidd yng Nghymru, meddai.
Ac rwyf yn sicrhau bod hyn yn genhadaeth graidd i fy Adran. Dyma pam yr wyf wedi sefydlu Bwrdd Cynghori Economaidd newydd i Gymru i gyfrannu at fy nhrafodaethau i a鈥檓 t卯m yn Llundain ac yng Nghaerdydd i sicrhau llais busnes cryfach i Gymru wrth galon llywodraeth.
Dyma pam yr hoffwn i heddiw 鈥� ar ddechrau鈥檙 flwyddyn ddifrifol a phwysig hon i Gymru 鈥� amlinellu鈥檙 her economaidd sydd o flaen ein cenedl.
Dewch i ni ein hatgoffa ein hunain beth ddigwyddodd yng Nghymru yn 2014.
Roedd yn flwyddyn o adfer ac adnewyddu, lle dangosodd economi Cymru welliant cyson ar draws amrywiaeth o ddangosyddion.
Roedd hefyd yn flwyddyn o uchelgais, i Gymru edrych tuag allan a thuag i fyny 鈥� ac adennill teimlad o hunanhyder. 2014 oedd y flwyddyn orau i Gymru ers i ddatganoli ddechrau.
Yn y flwyddyn hon, cynhaliwyd Uwchgynhadledd NATO yng Nghasnewydd 鈥� llwyddiant ysgubol a ddaeth 芒鈥檙 byd i Gymru.
Ni ellir gorbwysleisio maint y digwyddiad hwnnw 鈥� yn syml, hwn oedd y casgliad mwyaf o arweinwyr rhyngwladol i ddod i鈥檙 DU erioed. Ac ni allai proffil byd-eang Cymru fod wedi bod yn uwch.
Yna, gwnaethom gynnal Uwchgynhadledd Buddsoddi鈥檙 DU ym mis Tachwedd lle daeth dros 150 o fuddsoddwyr byd-eang i Gymru i weld 芒鈥檜 llygaid eu hunain pam mae Cymru鈥檔 lle mor wych i fuddsoddi ynddo.
Cafodd rhai o鈥檙 newyddbethau technolegol mwyaf arloesol sydd ar gael yn unrhyw le yn y byd eu harddangos i gynulleidfa fyd-eang. Newyddbethau a ddyfeisiwyd yng Nghymru, a ddatblygwyd yng Nghymru ac a gynhyrchwyd yng Nghymru.
Yn y ddwy uwchgynhadledd, safodd llywodraeth y DU a llywodraeth Cymru ochr yn ochr i hyrwyddo Cymru ac economi Cymru.
A dyna beth sydd ei angen ar Gymru 鈥� y ddwy lywodraeth yn cydweithio.
Ac roedd y cytundeb a wnaethpwyd gennyf fi a fy nh卯m yn Swyddfa Cymru rhwng Llywodraeth Cymru a鈥檙 Adran Drafnidiaeth ym mis Tachwedd i drydaneiddio鈥檙 brif reilffordd i Abertawe a rheilffyrdd y Cymoedd yn enghraifft arall o鈥檙 hyn y gallwn ei gyflawni drwy gydweithio fel hyn.
Bydd y buddsoddiad hwn yn trawsnewid yr economi a chymdeithas am flynyddoedd lawer i ddod, gan ei gwneud yn haws i gymunedau cymoedd De Cymru fanteisio ar y canolfannau creu swyddi yng Nghaerdydd, Casnewydd ac Abertawe.
Ym mhob un o鈥檙 pethau hyn, gallasom ddangos bod dwy lywodraeth Cymru 鈥� yn San Steffan ac yng Nghaerdydd 鈥� yn gallu cydweithio鈥檔 effeithiol er pennaf les Cymru.
Ac mae hyn yn flaenoriaeth bersonol i mi:
Rydym yn genedl fach ac rwyf yn credu y gallwn daro鈥檔 llawer caletach drwy sicrhau cydweithredu a chydweithio effeithiol rhwng gweinyddiaethau鈥檙 DU a Chymru.
Mae pobl Cymru鈥檔 hoff o hyn, mae鈥檔 ofynnol ar gyfer busnes, ac mae ei angen ar Gymru.
Hefyd yn ystod 2014, bu gwelliant sylweddol mewn llawer o nodweddion economaidd sylfaenol ein gwlad.
Tyfodd economi鈥檙 DU yn gyflymach nag unrhyw economi fawr ddatblygedig arall.
Aeth y nifer uchaf erioed o bobl allan i weithio.
Ac mae buddsoddiad mewn busnes nawr yn uwch na鈥檙 brig cyn y dirwasgiad; mae鈥檙 buddsoddiad wedi cynyddu dros 5% yn ystod y flwyddyn ddiwethaf.
Yng Nghymru, bu cynnydd mwy yn nifer y busnesau newydd a ddechreuodd nag yn unman arall yn y DU. Nawr, mae gennym ni 26,000 yn fwy o fusnesau newydd nag yn 2010.
Y llynedd, denodd Cymru ei nifer uchaf o brosiectau mewnfuddsoddi ers bron i chwarter canrif.
Ac mae nifer y bobl sy鈥檔 hawlio budd-daliadau diweithdra ar ei isaf ers chwe mlynedd; creodd y sector preifat 100,000 o swyddi ychwanegol yng Nghymru dros y pedair blynedd ddiwethaf.
Yn 么l yn 2010, roedd economi Cymru鈥檔 cael ei chymharu 芒 gwledydd Dwyrain Ewrop megis Romania a Bwlgaria.
Heddiw, Cymru yw鈥檙 genedl sy鈥檔 tyfu gyflymaf yn y DU 鈥� mae鈥檔 tyfu鈥檔 gyflymach na Lloegr, yr Alban a Gogledd Iwerddon, ac mae鈥檔 un o鈥檙 gwledydd sy鈥檔 tyfu gyflymaf yn yr UE 鈥� mae鈥檔 tyfu鈥檔 gyflymach na Ffrainc a鈥檙 Almaen.
Roedd 2014 hefyd yn flwyddyn o anelu am y s锚r; bu tri chwmni o Gymru鈥檔 cydweithio ar y prosiect Ewropeaidd Rosetta a laniodd chwiliedydd ar gomed a oedd yn teithio ar 36,000 milltir yr awr 300 miliwn o filltiroedd oddi wrth y ddaear.
Gwaith ysbrydoledig sy鈥檔 dangos maint yr arloesedd a鈥檙 potensial sydd gennym yng Nghymru heddiw.
Roedd 2014 yn sicr yn flwyddyn dda iawn i Gymru. Rydym wedi dod yn bell iawn ers 2010. Mae鈥檙 llwybr wedi bod yn un anodd.
Ond mae鈥檔 un sy鈥檔 wirioneddol yn dwyn ffrwyth yn awr i Gymru.
Ond dewch i ni fod yn glir 鈥� nid yw bod yn gadarnhaol am adferiad Cymru鈥檔 ein dallu i鈥檙 heriau a鈥檙 gwendidau difrifol sy鈥檔 dal i fodoli.
Yn 2014, caeodd purfa olew Murco yn Aberdaugleddau, gan gynhyrchu sioc economaidd y bydd yn cymryd blynyddoedd i鈥檙 gornel bwysig honno o Gymru ddod drosti. Mae hyn yn ein hatgoffa bod yr adferiad yn fregus a bod Cymru鈥檔 dal i wynebu rhai risgiau a siociau posibl.
Fodd bynnag, mae bod yn gadarnhaol am economi Cymru鈥檔 golygu ein bod yn sefyll i herio鈥檙 negeseuon negyddol parhaus gan rai yngl欧n 芒鈥檙 hyn sy鈥檔 digwydd yn economi Cymru heddiw.
Mae rhai pobl yn hoff o greu darlun Dickensaidd o d芒l isel, gwaith ansefydlog a tymor byr, meistri gormesol ac anghyfrifol yn cynnal gweithleoedd camdriniol鈥�
鈥ydym yn clywed hyn bob wythnos gan y rheini sy鈥檔 gwadu bod adferiad go iawn yn digwydd.
Mae鈥檔 gyhuddiad sy鈥檔 cael ei anelu鈥檔 union at y gymuned fusnes.
Ac mae鈥檔 dod gan yr union bobl yng Nghymru a oedd, yn 么l yn 2010/11, yn dadlau yn erbyn pob un cam yr oeddem yn ceisio ei gymryd i adfer sefydlogrwydd ein cyllid cenedlaethol ac ymdrin 芒 baich dyled o gwmpas gwddf ein heconomi.
Wel, roeddent yn anghywir wrth ddadlau bod angen mwy o fenthyca a mwy o ddyled ar Gymru a鈥檙 DU i wella鈥檙 argyfwng yn 么l yn 2010; roeddent yn anghywir wrth ddadlau bod y sector preifat yng Nghymru鈥檔 rhy wan i ailgydbwyso鈥檙 economi weithio yma; ac maent yn anghywir am natur yr adferiad economaidd sy鈥檔 digwydd nawr.
Dyma鈥檙 ffeithiau鈥�
Mae鈥檙 rhan fwyaf o鈥檙 swyddi newydd sydd wedi鈥檜 creu yng Nghymru wedi bod yn rhai llawn-amser. A pharhaol.
Dros y pedair blynedd ddiwethaf, roedd twf enillion yng Nghymru鈥檙 ail uchaf o bob rhanbarth yn Lloegr a鈥檙 cenhedloedd datganoledig.
Bydd y cynnydd yn yr isafswm cyflog cenedlaethol yn golygu y bydd y gweithwyr 芒鈥檙 t芒l isaf yng Nghymru鈥檔 cael y cynnydd mwyaf ers 2008 yn eu cyflog net.
Ac rydym wedi cymryd camau pendant i wahardd contractau dim oriau cyfyngedig i helpu i ddiogelu hawliau gweithwyr Cymru.
Ar adeg pan fo busnes yng Nghymru鈥檔 ymdrechu鈥檔 galed iawn i greu a diogelu swyddi o safon, i ennill archebion newydd, i fuddsoddi yn yr economi er budd i鈥檔 cymdeithas gyfan 鈥� ni wnawn ganiat谩u i鈥檞 hymdrechion gael eu bychanu gan bobl sy鈥檔 synhwyro mantais wleidyddol o bedlera gwawdlun bras o economi Cymru.
A byddaf yn tynnu sylw at y bobl hyn yn yr wythnosau a鈥檙 misoedd nesaf.
Ond mae鈥檔 iawn ein bod yn gofyn y cwestiwn 鈥減a fath o adferiad economaidd rydyn ni鈥檔 s么n amdano i Gymru?
Oherwydd mae鈥檔 ymddangos i mi bod yr her yn fwy na dim ond rhoi Cymru鈥檔 么l yn ei lle yn 2007/08 cyn y chwalfa. Rhaid i ni hefyd sicrhau鈥檙 amodau ar gyfer twf sefydlog hirdymor sy鈥檔 cau鈥檙 bwlch cyfoeth rhwng Cymru a rhannau eraill o鈥檙 DU.
Yn gryno, mae arnom angen cynllun am dwf economaidd hirdymor 鈥� lle mae twf yn dod o weithgarwch cynhyrchiol ar draws yr holl sectorau ac yn digwydd ym mhob cwr o鈥檔 gwlad.
Y gwir yw ein bod, yn 2007/08, ar drywydd trychinebus i Gymru.
Rhwng 1997 a 2008 roeddem yn byw dan gamargraff o dwf a llwyddiant economaidd. Rydym nawr yn gwybod yn union pa mor simsan a gwan oedd sail prif ffigurau鈥檙 twf hwnnw.
Wrth gwrs, yn y cyfnod hwn y bu un o brif weinidogion y llywodraeth yn s么n am fod yn 鈥渁rbennig o ddidaro os aiff pobl i ddrewi o arian鈥�. Hwn oedd cyfnod diwylliant y bonws 鈥� a helpodd i gymell y math o ymddygiad a arweiniodd at drychinebau RBS, Northern Rock鈥�
Hwn oedd y cyfnod pan gafodd llawer o raddedigion peirianneg a gwyddoniaeth disgleiriaf Cymru eu denu o鈥檙 diwydiant i Ddinas Llundain, a phan gafodd statws sgiliau galwedigaethol ei ddibrisio.
Hwn oedd cyfnod mewnfudo digyfyngiad a oedd yn lleihau cyfleoedd am swyddi ac yn tynnu鈥檙 pwysau oddi ar y llywodraeth a busnesau i gynyddu sgiliau ein pobl ifanc ein hunain a dod o hyd i waith iddynt.
A hwn oedd y cyfnod pan gafodd busnes byd-eang ei drawsnewid gan gyfathrebu digidol gan greu chwyldro economaidd newydd, a ddylai fod wedi dechrau oes aur o ran symudedd cymdeithasol a chreu cyfoeth.
Ond mewn gwirionedd, yn y cyfnod hwn, aeth Cymru鈥檔 dlotach, gan syrthio i waelod y tablau economaidd; aeth mewnfuddsoddi鈥檔 brin; cafodd yr Awdurdod Datblygu Cymru llwyddiannus iawn ei ddiddymu; cafodd sail gweithgynhyrchu Cymru ei herydu, gan ddatsgilio rhannau o鈥檔 gweithlu; a bu twf trychinebus mewn dibyniaeth ar fudd-daliadau yng Nghymru.
Yn bendant, roedd Cymru鈥檔 un o鈥檙 dioddefwyr mwyaf oherwydd camargraff economaidd y llywodraeth ddiwethaf. Roedd economeg blynyddoedd cynnar y 2000au yn newyddion drwg i Gymru.
Felly, i ni, nid yw鈥檙 adferiad yn golygu mynd yn 么l ar y trywydd yr oeddem arno wyth mlynedd yn 么l.
Rydym am ailosod ein llwybr economaidd yn sylfaenol 鈥� yn fyr, ailgydbwyso鈥檙 economi.
Rhaid i鈥檙 adferiad economaidd hwn gynnwys cynllun hirdymor 鈥� nid plaster glynu; rhaid i ni sicrhau etifeddiaeth sy鈥檔 para.
Ac rwyf yn ystyried bod hyn yn her i genhedlaeth.
Ond y cynllun yw gobaith gorau Cymru 鈥� ein gobaith gorau ni 鈥� o godi o waelod y tabl economaidd.
Mae鈥檙 cynllun economaidd hirdymor hwnnw i Gymru鈥檔 dechrau drwy ymdrin 芒鈥檙 diffyg.
Mae adfer disgyblaeth yn ein cyllid cenedlaethol wedi golygu gwneud rhai penderfyniadau anodd ac annymunol iawn. Nid oes neb yn mynd i mewn i wleidyddiaeth er mwyn gwneud pethau fel hyn. Ond bydd angen gwneud penderfyniadau tebyg yn y Senedd nesaf er mwyn i ni fyw o fewn ein modd unwaith eto a bod mewn sefyllfa i dalu ein dyledion i lawr.
Bydd angen archwilio pobman lle mae arian trethdalwyr yn cael ei wario i weld a oes posibl gwneud arbedion.
Mae rhai pobl wedi dadlau y dylai fod Cymru wedi鈥檌 diogelu rhag unrhyw doriadau gwario. A ddoe ddiwethaf, clywais un o fy rhagflaenwyr fel Ysgrifennydd Gwladol yn galw am 拢60 biliwn ychwanegol o wario heb ei ariannu ledled y DU. Fel rheol, y rhain hefyd yw鈥檙 bobl sydd wedi gorliwio i ba raddau y mae toriadau wedi effeithio ar Gymru dros y pedair blynedd ddiwethaf.
Y gwir yw 鈥� yn ystod y cyfnod heriol iawn hwn ers 2010 鈥� bod hanes y Llywodraeth hon o ran gwario yng Nghymru wedi bod yn gadarnhaol iawn.
Mae Cymru wedi鈥檌 diogelu yn erbyn y toriadau dyfnaf y mae adrannau mawr eraill wedi gorfod eu hysgwyddo鈥� Ar adeg pan fo angen gwneud dewisiadau anodd, mae ein hymrwymiadau parhaus i gynyddu cyllid i鈥檙 GIG ac addysg yn San Steffan wedi helpu i ynysu Cymru ac wedi darparu cyllid ychwanegol i Lywodraeth Cymru ar gyfer gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru.
Bydd angen i unrhyw blaid sy鈥檔 dymuno ennill yr etholiad ym mis Mai ddangos eu bod yn gyfrifol a bod ganddynt gynllun credadwy ar gyfer ein cyllid. Os ydynt yn dewis peidio ag aros ar y llwybr ariannol yr ydym ni wedi鈥檌 bennu, bydd angen iddynt fod yn onest yngl欧n ag a ydynt yn bwriadu codi trethi neu fenthyca mwy yn lle hynny.
Nid oes atebion hawdd, a dylai busnesau Cymru fynnu eglurder yngl欧n 芒 bwriadau鈥檙 pleidiau.
Rwyf yn credu bod gennym hanes o wneud penderfyniadau anodd a phennu llwybr, ond mewn ffordd gyfrifol a chymedrol sy鈥檔 diogelu Cymru ac yn ei hyrwyddo. Mae gennym y cynllun credadwy hwnnw.
Ond nid dim ond mater o arbed arian yw鈥檙 cynllun 鈥� mae hefyd yn fater o gefnogi busnesau, gan helpu鈥檙 sector preifat i ffynnu hyd yn oed mewn cyfnod o gyfyngiadau ar gyllid a risg economaidd.
Mae鈥檔 fater o sicrhau fframwaith ar gyfer twf economaidd a llwyddiant yn y dyfodol. Mae hynny鈥檔 golygu creu amgylchedd mwy cystadleuol ar gyfer treth a rheoleiddio i fusnesau Cymru鈥� un o fanteision allweddol bod yn rhan o Deyrnas Unedig gref.
A dyna pam y byddwn eleni鈥檔 gweld prif gyfradd y Dreth Gorfforaeth yn gostwng i fod yr isaf yn y G20.
Dyna pam mae Cyfraniadau Yswiriant Gwladol wedi cael eu lleihau ar gyfer busnesau sy鈥檔 dymuno cymryd mwy o staff a thyfu.
A pham mae ein Lwfans Cyflogaeth wedi golygu bod 35,000 o fusnesau yng Nghymru wedi cael hyd at 拢2,000 yr un o arian yn 么l am greu swyddi.
Ac rydym hefyd yn torri drwy鈥檙 t芒p coch sy鈥檔 atal twf, yn enwedig i fusnesau bach. Drwy ddiddymu neu addasu dros dair mil o reoliadau, rydym yn arbed dros wyth cant a hanner o filiynau o bunnau i fusnesau bob blwyddyn.
Ac mae鈥檙 cynllun yn golygu mwy na gadael i fusnesau barhau 芒鈥檜 gwaith. Mae angen i鈥檙 llywodraeth ymyrryd er mwyn cyflawni economi fwy cytbwys o safbwynt daearyddol 鈥� fel mai nid dim ond Llundain a De Ddwyrain Lloegr fydd yn parhau i elwa o dwf ac adnewyddu economaidd.
Y gwir yw bod Prydain, dan Lywodraethau blaenorol, wedi dioddef o economi beryglus o unochrog wedi鈥檌 dominyddu gan Lundain a De Ddwyrain Lloegr 鈥� ardal a ddaeth yn un o鈥檙 mwyaf cynhyrchiol a dynamig yn fyd-eang, ond un a sugnodd dalent a buddsoddiadau i mewn ar draul mannau eraill.
Ond rydym yn benderfynol o ailgydbwyso鈥檙 economi. Aethom ag Uwchgynhadledd G8 i Ogledd Iwerddon, cafwyd uwchgynhadledd NATO a鈥檙 uwchgynhadledd fuddsoddi yng Nghymru a bydd ein buddsoddiad yn HS2 yn creu cysylltiadau gwell rhwng pob rhan o鈥檙 Deyrnas Unedig i greu twf ym mhob ardal.
A鈥檙 Canghellor hwn a feddyliodd am weledigaeth Pwerdy鈥檙 Gogledd 鈥� adfywio pwysigrwydd economaidd a dinesig dinasoedd mawr Gogledd Lloegr 鈥� gweledigaeth a oedd yn cynnwys gwyddoniaeth, buddsoddi, seilwaith a datganoli oddi wrth Lundain a De Ddwyrain Lloegr.
Nid yw鈥檙 Pwerdy鈥檙 Gogledd hwn yn gyfyngedig i Loegr yn unig.
Mae鈥檔 fater o uno鈥檙 rhanbarthau Gogleddol, gan gynnwys Gogledd Cymru, i fasnachu, tyfu, denu buddsoddiad preifat a鈥檙 bobl orau.
Ac mae system drafnidiaeth fodern ac integredig wrth wraidd hyn 鈥� ffyrdd a rheilffyrdd o safon fyd-eang.
Felly, mae Swyddfa Cymru鈥檔 cynnal uwchgynhadledd drafnidiaeth yng Ngogledd Cymru鈥檔 ddiweddarach y mis hwn i archwilio鈥檙 holl gyfleoedd sydd ar gael 鈥� cyfleoedd i wneud yn si诺r bod y rhanbarth hwn yn elwa o鈥檙 twf yr ydym yn ei weld ledled gweddill y wlad ac i archwilio sut y gall Cymru elwa o fuddsoddiad gogleddol, gan gynnwys HS2.
Gan wneud Gogledd Cymru鈥檔 ein Pwerdy鈥檙 Gogledd ein hunain ar gyfer economi Cymru.
Mae perygl y gall Cymru 鈥� lle鈥檙 ydym yn dal i weithio ar sail syniad o鈥檙 ugeinfed ganrif o ddatganoli 鈥� lithro ar ei h么l hi os bydd datganoli i lefel dinasoedd yn gweithredu fel sbardun i dwf economaidd ac adnewyddu dinesig.
Felly, mae arnom angen dinas-ranbarthau llwyddiannus yng Nghymru er mwyn i Abertawe, Caerdydd a Chasnewydd a鈥檙 ardaloedd o鈥檜 cwmpas allu cystadlu 芒 dinasoedd ffyniannus Bryste, Birmingham a Manceinion.
Dylai ailgydbwyso hefyd olygu nad ydym yn dibynnu鈥檔 ormodol ar unrhyw un sector o鈥檙 economi 鈥� ond bod gennym sylfaen economaidd eang.
Yng nghyfnod y Llywodraeth ddiwethaf, cafodd dros 80,000 o swyddi eu colli yn y sector gweithgynhyrchu.
Yn y pedair blynedd ddiwethaf, mae dros 20,000 o swyddi gweithgynhyrchu newydd wedi cael eu creu.
Swyddi gweithgynhyrchu newydd yn Raytheon yng ngogledd Cymru yn eu cyfleuster ymchwil a datblygu awyrofod newydd, a welais yn ddiweddar, er enghraifft. A swyddi newydd yn Meritor yng Nghwmbr芒n yn gweithgynhyrchu darnau ar gyfer sector modurol y DU sy鈥檔 tyfu.
I ategu鈥檙 gwaith hwn o ailgydbwyso gweithgarwch economaidd, rydym yn benderfynol hefyd o drawsnewid ansawdd a statws ymddangosiadol addysg alwedigaethol. Rydym wedi gweld dwy filiwn yn fwy o brentisiaethau ers 2010 鈥� ond prentisiaethau o safon uwch hefyd.
Roedd y targed enwog o anfon 50% o bobl ifanc i gael gradd o brifysgol yn drychineb i lawer o bobl ifanc Cymru 鈥� a chyfrannodd at ddatsgilio rhai o鈥檔 cymunedau.
Dri mis yn 么l, gofynnwyd i mi siarad yn seremoni raddio gr诺p o brentisiaid yn un o safleoedd peirianneg mwyaf Cymru 鈥� cwmni byd-eang sy鈥檔 darparu hyfforddiant o鈥檙 radd flaenaf. Wrth siarad 芒鈥檙 prentisiaid wedyn, cefais fy nharo gan y ffaith bod o leiaf ddau ohonynt yn eu 20au hwyr.
Dywedodd y rhain wrthyf eu bod wedi mynd i ffwrdd i brifysgol yn 18 oed, wedi cael gradd nad oedd yn eu cyfarparu ar gyfer dim byd yn eu barn hwy, ac wedi鈥檜 cael eu hunain yn 么l gartref yn byw gyda Mam a Dad ac yn ddi-waith. Yn ddiweddarach, cawsant ail gyfle i ddechrau arni, drwy wneud prentisiaeth 4 mlynedd yn y cwmni hwn鈥� sydd wedi trawsnewid eu lefelau sgiliau, eu hyder, eu potensial i ennill cyflog a鈥檜 rhagolygon i鈥檙 dyfodol.
I mi, mae hyn yn crynhoi popeth a oedd o鈥檌 le 芒 sut yr oedd llywodraethau blaenorol yn gostwng gwerth y llwybr galwedigaethol a pha mor iawn ydyw ein bod yn mynd ati鈥檔 ddiflino i hyrwyddo a dyrchafu鈥檙 llwybr hwnnw.
Hoffwn iddi fod yr un mor debygol y bydd arweinwyr busnes Cymru yn y dyfodol wedi dod o lawr y ffatri ag o ddarlithfa mewn prifysgol.
Ond mae arnaf ofn bod cenhedlaeth o bobl wedi鈥檌 cholli sydd heb y sgiliau technegol, peirianyddol a galwedigaethol eraill o鈥檙 safon uchaf sydd eu hangen arnom. Ac efallai mai鈥檙 genhedlaeth goll hon yw鈥檙 rheswm pam mae cynifer o arweinwyr busnes Cymru鈥檔 s么n wrthyf am brinderau sgiliau sy鈥檔 effeithio ar eu cwmn茂au.
Mae arweinwyr busnes hefyd yn siarad 芒 mi am seilwaith. Ac rwyf yn credu bod ar Gymru angen gweledigaeth hirdymor i fuddsoddi mewn seilwaith o safon fyd-eang 鈥� trafnidiaeth, ynni, seilwaith digidol hefyd. Ni ddylai鈥檙 weledigaeth hon ddibynnu ar ba blaid benodol sydd mewn grym yn San Steffan na Chaerdydd er mwyn cael ei gwireddu.
Yn union fel yr wyf yn ceisio cael gwared ar lawer o wleidyddiaeth plaid o ddatganoli, rwyf yn credu bod gennym y potensial i weld gweledigaeth unedig hirdymor ar gyfer y seilwaith sydd ei angen ar Gymru 鈥� ac i wleidyddion, busnesau a grwpiau eraill uno o gwmpas y weledigaeth hon.
Ond rwyf yn credu mai busnesau yng Nghymru ddylai fod yn berchen ar y weledigaeth hirdymor hon a鈥檌 hyrwyddo. Hwy ddylai sicrhau bod llywodraethau鈥檔 gweithredu ar y weledigaeth ac yn ei gwireddu.
Rwyf yn meddwl am Brosiect Crossrail a fydd, ynghyd 芒 thrydaneiddio 鈥� yn y dyfodol agos 鈥� yn cysylltu Caerdydd 芒 Canary Wharf mewn dim ond 2 awr. Yn 么l ar ddiwedd y 90au pan f没m yn gweithio yn Siambr Fasnach Llundain, busnes oedd yr unig gr诺p a oedd yn galw am y buddsoddiad strategol hwn. Ac roedd hynny鈥檔 waith caled. Ond yr unig reswm pam mae鈥檙 prosiect hwnnw鈥檔 cael ei gyflawni nawr yw bod busnes wedi cadw鈥檙 fflam yn fyw. Ac mae angen yr agwedd honno arnom yng Nghymru.
Ond ni ddylai hirdymor olygu siarad am yr un prosiect am ddegawdau (gallwn s么n am brosiect ffyrdd penodol yn Ne Cymru), ond sicrhau bod cynllun ar waith sy鈥檔 uchelgeisiol ac yn realistig. Mae ein cytundebau ar yr M4, ar drydaneiddio, Wylfa a Charchar Wrecsam, ymysg eraill, yn dangos ein bod yn llywodraeth sy鈥檔 deall seilwaith ac yn dymuno i Gymru gael ei chyfran deg.
Ond rwyf yn benderfynol o鈥檔 gweld yn mynd ymhellach. Oherwydd mae llwyddiant yn yr 21ain ganrif yn perthyn i鈥檙 econom茂au hynny sy鈥檔 gallu harneisio technoleg ac arloesedd. Y rhai sy鈥檔 anelu am y s锚r ac sy鈥檔 hyderus yn eu gallu eu hunain.
Yn ystod y dyddiau hynod hynny ym mis Tachwedd pan laniodd chwiliedydd gofod Philae ar y gomed, roeddwn wedi fy syfrdanu wrth wylio鈥檙 delweddau anhygoel hynny鈥檔 cyrraedd ein setiau teledu 鈥� ac yn gobeithio bod miloedd o blant ledled Cymru鈥檔 gwylio hefyd, ac yn cael eu hysbrydoli gan ryfeddodau a chyraeddiadau gwyddoniaeth ac arloesedd鈥� 鈥鈥檜 hysbrydoli i gredu y gallant hwythau gyflawni unrhyw beth.
Oherwydd beth yw ein cenhadaeth yma?
Nid yw dim o hyn 鈥� twf CMC, lefelau buddsoddi, cynhyrchiant 鈥� yn amcan ynddo鈥檌 hun.
Rhaid i weledigaeth economaidd i Gymru olygu mwy na鈥檙 pethau hyn.
Mae adnewyddu economaidd, i mi, hefyd yn fater o gydlyniant ac adnewyddu cymdeithasol.
Yma yng Nghymru, rydym yn deall rhwymau cryf teulu a chymuned sy鈥檔 cyfoethogi ac yn cryfhau ein ffabrig cymdeithasol ac yn rhoi ei chyfalaf cymdeithasol unigryw i Gymru.
Rwyf yn credu mai un o鈥檙 nodweddion sy鈥檔 diffinio cymdeithas yng Nghymru yw ymdeimlad cryf o gyfiawnder cymdeithasol, o鈥檙 hyn sy鈥檔 deg, o鈥檙 hyn sy鈥檔 dda ac yn ddrwg.
Yng Nghymru, mae cysylltiad cryf rhwng materion economaidd a chwestiynau pwysig am werthoedd, moesoldeb a da a drwg.
Felly, i mi, iechyd economaidd yw鈥檙 llwybr at adnewyddu cymdeithasol. Mae鈥檔 hanfodol er mwyn tanategu cydlyniant cymunedol. Mae diffyg twf economaidd yn gwagio cymunedau, ac mae diweithdra鈥檔 creu cylch cythreulig o ddibyniaeth sy鈥檔 effeithio ar fwy nag un genhedlaeth; mae鈥檔 effeithio ar genedlaethau鈥檙 dyfodol hefyd.
Rydym wedi gweld hyn 芒鈥檔 llygaid ein hunain mewn gormod o鈥檔 trefi yng Nghymru.
Cymunedau lle鈥檙 ydym wedi gweld dros draean yr oedolion yn ddi-waith ac yn dibynnu ar fudd-daliadau.
Felly, beth mae adferiad economaidd yn ei olygu i gymunedau yng Nghymru?
Mae鈥檔 golygu bod degau o filoedd yn fwy o blant Cymru鈥檔 tyfu i weld mam neu dad yn mynd allan i weithio am y tro cyntaf.
Nawr, mae gennym 39,000 yn fwy o blant yn gweld eu Mam neu Dad yn mynd allan i weithio am y tro cyntaf ers 2010.
Rwyf yn gwybod yn iawn pa mor bwysig ydyw i blentyn sy鈥檔 tyfu mewn cartref lle mae pethau鈥檔 anodd i weld rhiant yn mynd allan i weithio ac yn dod 芒 chyflog rheolaidd adref, gan roi ysbrydoliaeth, delfryd ymddwyn, rhywun sy鈥檔 dangos y gallwch chi oresgyn rhwystrau sy鈥檔 atal symudedd cymdeithasol.
Felly rwyf yn dweud nad oes dim byd gofalgar na thrugarog am osgoi her adnewyddu economaidd, diwygio lles a sicrhau bod Cymru鈥檔 dechrau gweithio eto.
Mae ein gweledigaeth economaidd yn golygu ail-greu ymdeimlad o falchder dinesig wrth i gymunedau sydd wedi cael eu taro鈥檔 galed ddod o hyd i ganolfannau economaidd newydd i ffynnu o鈥檜 cwmpas.
Ac mae鈥檔 golygu gwneud y dewis moesol a moesegol i wynebu鈥檙 ddyled yr ydym ni fel Teyrnas Unedig wedi鈥檌 chreu gyda鈥檔 gilydd 鈥� yn hytrach na gorfodi cenedlaethau鈥檙 dyfodol i鈥檞 hwynebu.
Mae ein hymdeimlad o degwch hefyd yn golygu ein bod yn credu ei bod yn annerbyniol bod rhai busnesau mawr yn osgoi eu cyfrifoldeb i dalu treth ar yr enillion y maent yn eu cynhyrchu yn y DU. Felly rydym yn cau鈥檙 bylchau hyn y methodd llywodraethau blaenorol eu cau.
Mae ein hymdeimlad o degwch hefyd yn golygu rhoi pwysau ar y cwmn茂au olew ac ynni, fel yr ydym yn ei wneud eto鈥檙 wythnos yma, i ostwng eu prisiau i gwsmeriaid wrth i bris olew crai ar farchnadoedd y byd ostwng i hanner ei bris gyfnod byr yn 么l.
Yma yng Nghymru, mae tua 250,000 o aelwydydd yn dibynnu ar olew gwresogi a thanwyddau eraill oddi ar y grid i gadw eu cartrefi鈥檔 gynnes. Felly nawr 鈥� yng nghanol y gaeaf 鈥� yw鈥檙 amser i鈥檙 cwmn茂au ynni drosglwyddo鈥檙 gostyngiad ym mhrisiau ynni鈥檙 byd.
Yn 2008, yn Sancl锚r, Sir Gaerfyrddin, cafodd cerflun gan yr artist Simon Hedger ei ddadorchuddio.
Mae wedi鈥檌 gerfio o bren o Gymru, ac mae鈥檔 dangos tri ffigwr 芒 bwyeill yn torri g芒t i lawr.
Mae鈥檔 coff谩u Terfysgoedd Rebecca yn 1839 pan gododd rhannau o gymuned wledig Cymru yn erbyn tollbyrth afresymol 鈥� a oedd yn trethu eu masnach a symudiad rhydd pobl rhwng pentrefi a marchnadoedd.
Mae鈥檙 arysgrif canlynol ar y cerflun: 鈥淐yfiawnder A Charwyr Cyfiawnder Ydym Ni oll鈥�.
Roedd 鈥楳erched Becca鈥� yn dangos yr ymdeimlad cryf o gyfiawnder economaidd a chymdeithasol sy鈥檔 rhan annatod o feddylfryd y Cymry.
Fflam Gymreig yw fflam cyfiawnder economaidd a chymdeithasol, ac mae鈥檔 llosgi ynof fi hefyd.
Ac mae鈥檔 diffinio sut yr wyf yn ceisio gwneud fy ngwaith fel Ysgrifennydd Gwladol Cymru.
Foneddigion a boneddigesau, mae llawer o waith i鈥檞 wneud i wireddu鈥檙 math o weledigaeth yr wyf wedi鈥檌 hamlinellu heddiw ar gyfer economi Cymru.
Ond mae鈥檙 gwaith wedi dechrau. Ac mae鈥檔 dwyn ffrwyth i Gymru.
Mae鈥檙 weledigaeth wedi鈥檌 hategu gan gynllun hirdymor y gallwn ei gyflawni.
Mae鈥檙 llwybr wedi鈥檌 bennu. Ac rwyf yn credu mai hwn yw鈥檙 llwybr cywir i Gymru. Un sy鈥檔 rhoi鈥檙 cyfle gorau posibl i Gymru i gau鈥檙 bwlch economaidd a chodi oddi ar waelod y tabl.
Felly, mae yna ddewis syml, ond hollbwysig, i Gymru yn 2015.
Dewis o naill ai lynu at y cynllun hirdymor hwn sydd
- yn helpu mwy o bobl i ennill cyflog a darparu ar gyfer eu teuluoedd
- yn ysbrydoli pobl ifanc o bob cefndir i anelu am y s锚r
- yn gynllun sy鈥檔 rhoi Cymru ar y llwyfan byd-eang fel canolfan rhagoriaeth a buddsoddi
.. neu rydym yn dewis cefnu ar y cynllun a dewis rhywbeth arall 鈥� rhywbeth heb ei ddiffinio, sy鈥檔 tarfu ar y cynllun sydd wedi鈥檌 lunio鈥檔 ofalus i leihau鈥檙 diffyg ac yn cynyddu risgiau ariannol.
Mae amryw o risgiau economaidd eisoes yn bodoli i Gymru a鈥檙 DU 鈥� diffyg twf yn rhanbarth yr Ewro, tensiynau geowleidyddol, prisiau anwadal ynni byd-eang, gallwn fynd yn fy mlaen.
Y peth olaf sydd ei angen ar Gymru, yn fy marn i, yw ychwanegu mwy o risg gwleidyddol ac economaidd a mwy o ansefydlogrwydd ariannol. Hwn yw鈥檙 perygl yr wyf yn ei weld yn y rhethreg a鈥檙 addewidion sydd eisoes yn cael eu gwneud ar ddechrau鈥檙 flwyddyn etholiad bwysig hon.
Glynu at y cynllun hirdymor yw鈥檙 peth gorau i Gymru.
Felly rwyf yn credu bod y dewis a gaiff Cymru ymhen rhai misoedd yn ddewis clir iawn. Nid yw鈥檔 amser i wneud dewisiadau ideolegol, llwythol, sentimental na phrotest.
Mae鈥檔 foment i benderfynu鈥檔 ddifrifol gan weld yn glir 鈥� er budd cenedlaethol Cymru 鈥� i barhau 芒鈥檙 gwaith yr ydym wedi鈥檌 ddechrau 鈥 drwsio ein heconomi,
鈥icrhau twf mwy cytbwys,
鈥 helpu i greu鈥檙 genedl gref, hyderus, lwyddiannus sy鈥檔 edrych tuag allan yr wyf yn credu y gall Cymru fod.
DIWEDD